Tozanaqlı - Tozlu, çirkli, təmiz olmayan, nizamsız, qarışıq mənasında işlənir. Həm maddi, həm də məcazi mənada istifadə olunur. Maddi mənada fiziki olaraq tozlu və çirkli yerlər üçün, məcazi mənada isə qarışıq, nizamsız vəziyyət, fikir və ya həyat tərzi üçün işlədilir.
Antonimlər:
Tozanaqlı - Təmiz: Bu antonim cütlüyü əsasən maddi mənada, fiziki əşyaların və ya yerlərin təmizlik vəziyyətinin təsvirində istifadə olunur. "Tozanaqlı" sözü çirkli, tozlu, səliqəsizliyi, "təmiz" sözü isə təmizliyi, səliqəliliyi ifadə edir. Məsələn, bir otaq "tozanaqlı" ola bilər, digəri isə "təmiz". Bu antonimlər məişətdə, texniki təsvirlərdə və ədəbiyyatda geniş istifadə olunur.
Tozanaqlı - Səliqəli: Bu antonim cütlüyü həm maddi, həm də məcazi mənada işlədilə bilər. Maddi mənada "tozanaqlı" səliqəsiz, qarışıq, nizamsızlığı ifadə edirsə, "səliqəli" sözü təmizliyi, düzlüyü və qaydasını göstərir. Məcazi mənada isə "tozanaqlı" fikirlərin və ya həyat tərzinin qarışıqlığını, "səliqəli" isə aydınlığı, sistemliliyini ifadə edir. Bu antonimlər həm məişətdə, həm də ədəbiyyatda və elmi yazılarda rast gəlinir.
Tozanaqlı - Düzgün: Bu antonim cütlüyü əsasən məcazi mənada, müəyyən bir sistemin və ya vəziyyətin düzgünlüyünün və ya səhvliyinin ifadəsində işlənir. "Tozanaqlı" səhv, qarışıq, nizamsızlığı, "düzgün" isə doğru, mükəmməl və səliqəli olması deməkdir. Bu cütlük daha çox elmi yazılarda, texniki təsvirlərdə və rəsmi dillərdə işlədilir.
Xəzrini xoşlamıram; yaman hay-küylü, tozanaqlıdır (R.Rza)
Həyət-baca təmiz və səliqəli idi.