Çölməx Pitisi
Mənası: Naxçıvan bölgəsinə məxsus olan, yalnız çölməkdə (saxsı qabda) bişirilən bir növ ət xörəyi. "Piti" sözünün özü qədim fars sözü olub, qalın, yoğun xörəkləri ifadə edir. "Çölməx" isə piti xörəyinin hazırlandığı saxsı qaba işarə edir.
Mənbəyi: "Piti" sözünün etimologiyası qədim fars dilinə gedib çıxır. Fars dilindəki oxşar mənalı sözlərlə əlaqələndirilə bilər. "Çölməx" termini isə Azərbaycan türkcəsinin Naxçıvan dialektinə aiddir və əsasən bu bölgədə istifadə olunur. Çölməkdə bişirilməsi xörəyə xüsusi bir dad və ətir verir. Qabın saxsı olması, xörəyin daha yavaş və bərabər bişməsini təmin edir, nəticədə daha dadlı və ətirli bir yemək əldə edilir. Bu, əsrlər boyu Naxçıvan mətbəxinin ənənəvi üsullarından biri olaraq qalmağa davam etmişdir.
Regional Xüsusiyyətləri: Çölməx pitisi, yalnız Naxçıvan bölgəsinə xas olan bir yemək növüdür. Bu bölgədə ət xörəklərinin bişirilməsində çölməkdən istifadə ənənəsi uzun bir tarixə malikdir. Çölməkdə bişirilən piti, digər üsullarla hazırlanan pitlərdən fərqli dad və aroması ilə seçilir. Həmçinin, ət növü, ədviyyatlar və digər əlavələr də regional xüsusiyyətlərdən asılı olaraq dəyişə bilər.