Aran, Azərbaycan dilində geniş yayılmış bir coğrafi termindir və əsasən ölkəmizin relyef xüsusiyyətlərini ifadə edir. Lüğətlərdə sadəcə "yaylaq yerlərinə nisbətən alçaq və iqlimcə isti olan yerlər" kimi təsvir olunsa da, aran anlayışı daha zəngin və çoxşaxəlidir.
Aran, əsasən düzənlik və yarımdüzənlik əraziləri üçün işlədilir. Bu ərazilər, dağlıq bölgələrə nisbətən hündürlüyü az, relyefi hamar və ya zəif parçalanmış olur. İqlim baxımından isə, aran zonaları daha isti və quraq, yaylaq zonalarına nisbətən daha az yağıntılıdır. Bu da həm bitki örtüyünün, həm də torpaqların xüsusiyyətlərində özünü göstərir. Aran ərazilərində əsasən quru subtropik və mülayim iqlim tipləri üstünlük təşkil edir.
Azərbaycanın coğrafiyası, müxtəlif aran zonalarına malikdir və hər biri özünəməxsus xüsusiyyətləri ilə seçilir. Muğan, Qarabağ, Şirvan və Mil düzləri ən məşhur aran zonalarından sayılır. Bu zonaların hər birinin torpaq, su, bitki örtüyü və iqlim xüsusiyyətləri bir-birindən fərqlənir. Məsələn, Muğan düzünün əkinçilik üçün əlverişli torpaqları, Şirvan düzünün isə zəngin su ehtiyatları vardır. Bu fərqlər, həmin zonalarda becərilən kənd təsərrüfatı məhsullarında da özünü göstərir.
Tarixi kontekstdə aran, sadəcə bir coğrafi anlayışdan çox, mədəniyyətin, iqtisadiyyatın və həyat tərzinin formalaşmasında mühüm rol oynamışdır. Əsrlər boyu aran zonaları əhalinin sıx məskunlaşdığı, intensiv kənd təsərrüfatının inkişaf etdiyi ərazilər olmuşdur. Tarixi abidələr, yaşayış məntəqələri və mədəniyyət nümunələrinin çoxu məhz bu zonalarda yerləşir. Beləliklə, “aran” sözü coğrafi terminin hüdudlarından kənara çıxaraq, tarixi, mədəni və sosial bir konteksti də özündə əks etdirir.