Araşdırıcı sözü, Azərbaycan dilinin izahlı lüğətlərində əsasən "axtarıcı", "yoxlayıcı" və ya "tədqiqatçı" kimi izah olunur. Lakin bu izah, sözün zəngin mənasını tam əks etdirmir. Araşdırıcı, sadəcə olaraq bir şeyin ardınca qaçan deyil, həm də sistemli, tənqidi və analitik yanaşma ilə həqiqəti axtaran bir şəxsdir.
Araşdırıcının fəaliyyəti, sadəcə məlumat toplamaqla məhdudlaşmır. O, mövcud məlumatları tənqidi şəkildə qiymətləndirir, fərziyyələr irəli sürür, müxtəlif mənbələrə istinad edir və nəticələrini dəqiq və əsaslı sübutlarla təsdiq etməyə çalışır. Proses, araşdırmanın obyektinə və məqsədinə uyğun olaraq müxtəlif metodlar və texnikaların tətbiqini tələb edir.
Araşdırma prosesində dəqiqlik, obyektivlik və etibarlılıq mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Yaxşı bir araşdırıcı, şəxsi meyl və ön mühakimələrdən azad olmalı, əldə etdiyi nəticələri dürüstlük və vicdanla təqdim etməlidir. Araşdırıcı, yalnız faktları toplamaqla deyil, həm də bu faktları interpretasiya edərək, onların arxasında gizlənən əlaqələri və nəticələri aşkar etməyə çalışır.
Müxtəlif sahələrdə - elmdən tarixə, jurnalistikadan hüquqşünaslığa qədər - araşdırıcılar mühüm rol oynayırlar. Onların fəaliyyəti, yeni biliklərin əldə edilməsinə, problemlərin həllinə və cəmiyyətin inkişafına töhfə verir. Bir sözlə, araşdırıcı, həqiqətin və biliyin axtarışında olan, tənqidi düşüncəyə və sistemli yanaşmaya malik bir şəxsdir.