Arx: Azərbaycan kənd təsərrüfatının ayrılmaz bir hissəsi olan suvarma sisteminin əsas elementlərindən biridir. Sadəcə "tarlaya və ya bostana su axıtmaq üçün açılan yol" olaraq tərif edilməkdən daha çox, arxlar əsrlər boyu inkişaf etmiş, yerli coğrafiyaya və iqlim şəraitinə uyğunlaşdırılmış mürəkkəb hidravlika sistemlərinin təməlini təşkil edir.
Arxların dizaynı və ölçüləri su mənbəyinin növündən, ərazinin relyefindən və suvarılacaq sahənin ölçüsündən asılı olaraq dəyişir. Bəziləri sadəcə torpaqdan oyulmuş kanallar olsa da, bəziləri daha mürəkkəb quruluşlara malikdir – daşlarla hörülmüş divarları, suyun axın sürətini tənzimləyən bəndlər və suyun paylanmasını idarə edən bölücü qurğular ola bilər. Hətta kiçik arxların belə, yerli ustaların mühəndislik bacarığını və təbiətlə ahəngdar yaşam fəlsəfəsini əks etdirən, nəsildən-nəslə ötürülən biliklərin məhsulu olduğunu unutmaq olmaz.
Arxlar sadəcə suvarma funksiyasını yerinə yetirmir. Onlar kənd həyatının mərkəzi elementlərindən biridir. Uşaqların oyun meydançası, qadınların paltar yuma yeri, hətta ətraf mühitin müxtəlif bitki və heyvan növləri üçün əlverişli yaşayış mühiti kimi də fəaliyyət göstərirlər. Arxların sahilləri boyu sıx bitən ağaclar və kollar sərinlik və kölgə verir, sularının səsi isə kəndə sakitlik və rahatlıq bəxş edir.
Mətnə əlavə olaraq göstərilən "Arxlar axır çay olur" ifadəsi isə arxların uzunluğunun və miqyasının daha geniş bir mənzərəsini canlandırır. Bir çox kiçik arxlar birləşərək daha böyük su axınlarını, hətta çayları əmələ gətirə bilər. Bu isə suvarma sistemlərinin təkcə kənd təsərrüfatı üçün deyil, həm də su ehtiyatlarının idarə edilməsi və ekoloji balansın qorunması baxımından nə qədər önəmli olduğunu vurğulayır. "Yolun iki yanı ilə axan balaca arxlar axşamdan donmuşdu" ifadəsi isə arxların həm də iqlim şəraitinə təsirini göstərir və oxucuya daha canlı bir təsvir təqdim edir.