izahlı lüğət 0 baxış 0 reaksiya Düzəliş

Arxaizm (yun. ἀρχαϊσμός - arxaismos - qədimlik, köhnəlik) dilçiliyə aid bir termin olub, köhnəlmiş və ya müasir dövrdə ümumi istifadədən çıxmış söz, ifadə və ya qrammatik quruluşu bildirir. Arxaizmlər müəyyən bir tarixi dövrün leksikası və ya qrammatikasının izləri olaraq dilin inkişaf tarixini əks etdirir və dilin təkamülünü anlamaq üçün əhəmiyyətli bir mənbə sayılır.

Bu köhnəlmiş dil vahidləri tamamilə yaddan çıxmış və unudulmuş olmur. Bir çox arxaizm ədəbiyyat əsərlərində, xalq danışığında, dialektlərdə, həmçinin müəyyən peşə və sosial qrupların lüğətində qorunub saxlanıla bilir. Onların müasir dilə daxil olması bəzən ədəbi üslubda, tarixi kontekstdə aydınlıq yaratmaq məqsədilə, bəzən də stilistik effekt əldə etmək üçün olur.

Arxaizmlərin əmələ gəlmə səbəbləri müxtəlifdir. Yeni sözlərin meydana çıxması, köhnə sözlərin sinonimləri ilə əvəzlənməsi, dilin təkamülü nəticəsində onların əhəmiyyətinin itirilməsi və ya istifadəsinin azalması bunlara misal ola bilər. Eləcə də, sosial-mədəni dəyişikliklər, elmin və texnikanın inkişafı da arxaizmlərin meydana gəlməsinə və ya istifadədən çıxmasına səbəb ola bilər. Dil tarixçiləri arxaizmləri tədqiq edərək dilin keçmişinə dair məlumat əldə edir, dilin təkamülünü izləyir və müəyyən tarixi dövrlərin leksik tərkibini öyrənirlər.

Maraqlıdır ki, bəzi arxaizmlər, xüsusilə də poetik və ya ədəbi əsərlərdə istifadə olunduqda, müasir dilə yeni bir ifadə qataraq onlara xüsusi bir cazibə və ifadəlilik bəxş edir. Beləliklə, arxaizmlər sadəcə köhnəlmiş sözlər deyil, həm də dilin zənginliyini və tarixini əks etdirən qiymətli dil vahidləridir.

Söz-söhbət (0)

Bu haqda yaz