Arxipelaq sözü italyan dilindən (arcipelago) gəlmiş olub, əslində "baş dəniz" mənasını verir. Bu terminin yaranma tarixi Egey dənizindəki çoxsaylı adaların möhtəşəm görünüşünə bağlıdır. Egey dənizinin adaları o qədər sıx və birləşmiş şəkildə yerləşir ki, qədim zamanlarda bir-birindən ayırmaq çətin idi. Bu səbəbdən də, bütün bu adalar qrupuna "baş dəniz" adı verilmişdir. Daha sonra bu termin coğrafiyada geniş yayılmış və bir-birinə yaxın yerləşən, adətən bir-biri ilə quru körfəzləri və ya dəniz boğazları ilə bağlı olan adalar qrupunu təsvir etmək üçün istifadə olunmağa başlamışdır.
Beləliklə, arxipelaq sadəcə olaraq "bir-birinə yaxın adalar qrupu" deyil, daha çox coğrafi və geoloji baxımdan əlaqədar adaların mürəkkəb bir sistemini təmsil edir. Bu adaların yaranma tarixçələri, geoloji quruluşları və ya biomüxtəliflikləri oxşar ola bilər və ya ümumi bir geoloji prosesin (məsələn, vulkanik fəaliyyət, tektonik hərəkətlər) nəticəsi ola bilər. Abşeron arxipelağı və ya Bakı arxipelağı kimi ifadələr də məhz bu geniş mənanı əks etdirir və sadəcə yaxınlıqda yerləşən adaların məcmusunu deyil, həmin ərazinin unikal coğrafi xüsusiyyətlərini vurğulayır.
Arxipelaqlar dünyanın müxtəlif yerlərində, tropiklərdən qütblərə qədər rast gəlinir və hər biri öz unikal xüsusiyyətləri ilə seçilir. Onların ətraf mühitinə, canlı aləminə və insan məskənlərinə böyük təsiri vardır. Bəzi arxipelaqlar nadir bitki və heyvan növlərinə ev sahibliyi edir, digərləri isə tarixi və mədəni əhəmiyyət daşıyan məkanlardır.