Arxiv [lat. archivum] - tarixin səhifələrini ehtiva edən, keçmişin sirrini özündə gizlədən müəssisədir. Sadəcə qədim sənədlərin və yazılı abidələrin saxlandığı bir yer deyil, əslində zamanın axarına qarşı qoyulmuş bir bənddir. Min illərin, əsrlərin, onilliklərin təcrübəsini, müdrikliyini, hətta acılarını, sevinclərini özündə əks etdirən bu sənədlər, bu abidələr arxivi bir zaman kapsuluna çevirir.
Arxivlər yalnız fiziki sənədlərə məhdudlaşmır. Fotoşəkillər, filmlər, səs yazıları, rəsmlər və müxtəlif formatlardakı digər məlumatlar da arxivi zənginləşdirərək, keçmişin daha dolğun və çoxşaxəli təsvirini ortaya qoyur. Bu müxtəlif məlumat növləri müasir texnologiyalar vasitəsilə digitallaşdırılır və geniş auditoriyaya əlçatan edilir. Beləliklə, arxivi yalnız tarixçilər və tədqiqatçılar üçün deyil, həm də geniş ictimaiyyət üçün dəyərli bir mənbəyə çevirir.
Arxiv sənədləri, dövlətin, cəmiyyətin, hətta fərdi insanların tarixinin ayrı-ayrı səhifələrini təşkil edir. Bu sənədlər vasitəsilə keçmiş hadisələrin təhlili aparılır, müxtəlif proseslərin səbəb-nəticə əlaqələri araşdırılır, gələcəyə dair proqnozlar verilir. Arxiv binası isə, bu qiymətli xəzinənin qorunub saxlanması üçün xüsusi olaraq yaradılmış mühafizə qalasıdır – nəzarətli temperatur, rütubət, işıqlandırma və təhlükəsizlik sistemləri tarixin bu səhifələrinin uzun illər əmin-amanlıqda qalmasını təmin edir.
Arxiv idarəsi isə bu tarixi var-dövlətin idarə olunması, təşkilatı, qorunması və tədqiqatı ilə məşğul olur. Mütəxəssislər arxiv sənədlərinin təsnifatı, kataloqu, konservasiyası və təqdim edilməsi üzərində çalışır, həmçinin arxivi ziyanlardan qorumaq üçün lazımi tədbirləri görürlər. Beləliklə, arxiv sadəcə bir bina deyil, keçmişlə gələcək arasındakı əlaqəni təmin edən bir sistemdir, tariximizin canlanması, anlaşılması və gələcək nəsillərə ötürülməsi üçün mühüm bir mərkəzdir.