Arvad-uşaq sözü Azərbaycan dilində geniş yayılmış bir ifadə olub, əsasən ailəni, yaxın qohumları və onlarla bağlı məsuliyyətləri ifadə edir. Lüğətlərdə "ailə, külfət" kimi tərif olunsa da, bu ifadənin mənası daha çox kontekstdən asılıdır.
Bir tərəfdən, "arvad-uşaq" sözü sadəcə həyat yoldaşı və uşaqları göstərə bilər. Bu mənada, söz bir ailənin əsas nüvəsini ifadə edir. Misal olaraq, "Arvad-uşağını götürüb kəndə qayıtdı" cümləsini göstərə bilərik. Burada vurğu ailənin bir yerə köçməsinə yönəlib.
Digər tərəfdən isə, "arvad-uşaq" ifadəsi daha geniş bir mənaya malik ola bilər. Bu zaman ifadə, ailənin maddi və mənəvi məsuliyyətlərini, onların qayğısını öz üzərinə götürməyi əhatə edir. Yəni, arvad-uşağın rifahı və təhlükəsizliyi üçün qayğıkeşlik və çətinliklərin öhdəsindən gəlmək məsuliyyəti bu ifadənin daxilində gizlənir. "Arvad-uşağın dolanışıqla bağlı narahatlıqları vardı" cümləsi bunu aydın göstərir.
Həmçinin, verilən misal cümləsində ("Mir Mustafa xanın özü dağlara qaçıb, arvad-uşağı isə əsir gedib. Çəmənzəminli") "arvad-uşaq" sözü müəyyən bir qrup insanı, daha doğrusu, xanın ailəsinin həyat yoldaşı və uşaqlarını təmsil edir və onların aciz və müdafiəsiz vəziyyətdə olduqlarını vurğulayır. Bu kontekstdə ifadə, həm də müəyyən bir sosial və iqtisadi statusu da əks etdirir.
Beləliklə, "arvad-uşaq" ifadəsi sadəcə bir söz birləşməsindən daha çoxdur. O, ailənin strukturunu, məsuliyyətlərini, həssaslığını və sosial statusunu əks etdirən zəngin məna yükü daşıyan bir ifadədir.