Aşıb-daşmaq – Azərbaycan dilində geniş mənada istifadə olunan bir ifadə olub, həddən artıq çoxluğu, bolluğu, tükənməzliyi və hətta nəzarətdən çıxmağı bildirir. Sadəcə “çox olmaq”dan daha güclü bir ifadədir, çünki həddini aşan, daşmaqda olan bir şeyin təsvirini verir.
Mənasını daha dəqiq izah etmək üçün müxtəlif aspektlərə toxuna bilərik: Birincisi, kəmiyyətin həddən artıq olmasıdır. Bu, sayca, miqdarca və ya həcmcə hər hansı bir şeyin qəbul edilmiş norma və ya gözləntiləri aşdığını bildirir. Məsələn, “dənizdə balıqlar aşıb-daşır” ifadəsi balığın çoxluğunu, hətta bolluğunu vurğulayır.
İkincisi, keyfiyyətin dərinliyini və gücünü ifadə edir. Məsələn, “sevgisi aşıb-daşır” deyəndə sadəcə sevgisinin çoxluğunu deyil, həm də onun dərinliyini, gücünü və təsirini ifadə edirik. Bu halda “aşıb-daşmaq” həddən artıq olmanın kəmiyyət göstəricisindən daha çox keyfiyyət göstəricisi kimi çıxış edir.
Üçüncüsü, tükənməzlik və davamlılığı ifadə edir. “səbrinin aşıb-daşması” ifadəsi yalnız səbrinin çox olmasını deyil, həm də onun tükənməz, davamlı olduğunu bildirir.
Beləliklə, “aşıb-daşmaq” ifadəsi həm kəmiyyət, həm keyfiyyət, həm də davamlılıq baxımından həddən artıqlığı, bolluğu və tükənməzliyi vurğulayır. Bu ifadənin istifadəsi kontekstdən asılı olaraq müxtəlif mənalar kəsb edə bilsə də, əsas məğzi hər zaman həddin aşılmasını və həddən artıqlığı ifadə etməkdir.