Ayıq sözü Azərbaycan dilində iki əsas mənaya malikdir: sifət və zərf kimi işlənə bilər. Əsas mənası "bayğınlıq və məstlik keçmiş, ağlı başında olmaq" deməkdir. Yəni, ayıq insan düşüncəli, özünü idarə edə bilən, hərəkətlərinin fərqində olan, sərxoş və ya başqa bir bayğınlıq halında olmayan bir insandır.
Lüğətlərdəki qısa izah kifayət qədər olsa da, "ayıq" sözünün dərinliyini tam əks etdirmir. Məsələn, "ayıq" olmaq sadəcə sərxoş olmamanın əksi deyil; o, diqqətlilik, fərasət, dərketmə, həssaslıq və dəqiq düşünmə qabiliyyətinin yüksək səviyyədə olması deməkdir. Ayıq insan həm özünün, həm də ətrafının fərqindədir, baş verənləri dəqiq qiymətləndirə bilir və müvafiq reaksiyalar verə bilir.
Maraqlı bir nüans da odur ki, bəzi hallarda insanlar özünü yalnız sərxoş halında ayıq hiss edirlər. Bu ifadə, paradoksal olsa da, psixoloji bir vəziyyəti əks etdirir. Bəzi şəxslər gündəlik həyatda özünü qapalı, əminsiz hiss edir, anlaq çatışmazlığı yaşayırlar. Alkoqolun təsiri altında isə, özlərinə olan inamsızlıqları azalır, özünü daha sərbəst və rahat hiss edir, hətta daha aydın düşünə bilirlər. Ancaq bu, alkoqolun müsbət təsiri deyil, əksinə, dərin psixi problemlərin əlamətidir və mütləq mütəxəssis köməyi tələb edir. Beləliklə, "ayıq olmaq" anlayışı sadəcə fiziki bir vəziyyətdən də çox, psixoloji tarazlıq və özünü idarəetmə ilə bağlıdır.
Qısacası, "ayıq" sözü sadəcə "sərxoş olmayan" mənasını verməklə kifayətlənməyib, dəqiqlik, diqqətlilik, dərketmə, özünü idarəetmə və psixoloji tarazlığı ifadə edən dərin bir məna daşıyır. Bu sözün arxasında gizlənən mürəkkəb psixi aspektlər də nəzərə alındıqda, onu daha tam və dəqiq şəkildə təsvir etmək mümkündür.