Barata sözü Azərbaycan dilində əsasən palçıqla əlaqəli bir hadisəni, daha doğrusu yer səthini örtən qalın palçıq təbəqəsini ifadə edir. Sadəcə "palçıq layı" deyə tərcümə etmək, baratanın əsl mahiyyətini tam əks etdirmir. Çünki barata, sadəcə quru palçıq deyil; yağışdan sonra, səpintidən sonra və ya çayların daşması nəticəsində əmələ gələn, xeyli miqdarda su saxlayan və hərəkət etməyə mane olan, qatı palçıq kütləsidir.
Baratanın qalınlığı dəyişkən olur. Bir neçə santimetrdən bir neçə metrə qədər ola bilər. Bu qalın palçıq təbəqəsi həm əkin sahələrinə, həm də yollara mane olur, hərəkəti çətinləşdirir. Kənd təsərrüfatı üçün mənfi nəticələrə səbəb ola bilər, əkinlərin boğulmasına və məhsuldarlığın azalmasına gətirib çıxara bilər. Həmçinin, nəqliyyatın hərəkətini çətinləşdirir, əlaqəni məhdudlaşdırır.
Baratanın əmələ gəlməsi əsasən yağıntıların miqdarı, torpağın tərkibi və relyef xüsusiyyətləri ilə bağlıdır. Torpağın su tutma qabiliyyəti yüksək olduqda və yağıntılar intensiv olduqda barata əmələ gəlmə ehtimalı artır. Bu səbəbdən də, barata daha çox düzənlik və alçaq ərazilərdə müşahidə olunur.
Maraqlı bir məqam odur ki, barata sözü əsasən şifahi nitqdə işlədilir və yazılı mənbələrdə o qədər də tez-tez rast gəlinmir. Bu, sözün konkret coğrafi bölgələrə məxsusluğunu göstərir. Yəni, bütün Azərbaycan ərazisində deyil, xüsusi ərazilərdə, torpaq-iqlim şəraitinin uyğun olduğu yerlərdə daha çox işlədilir.