Başmaq, Azərbaycan dilinin zəngin leksikasında yer alan, köhnəliyin ətri ilə bəzədilmiş maraqlı bir sözdür. Əsasən, tarixi mənbələrə, xalq ədəbiyyatına və folklor nümunələrinə nəzər salsaq, başmağın sadə bir ayaqqabıdan çox olduğunu görərik. O, həm də bir dövrün, bir mədəniyyətin, bir həyat tərzinin simvoludur.
Lüğətlərdə "üzüörtülü, daban tərəfi və pəncənin yarısı açıq, nallı kişi və qadın ayaqqabısı" kimi tərifi ilə qarşılaşırıq. Bu tərif başmağın əsas xüsusiyyətlərini əks etdirir: üst hissəsinin örtülü, daban hissəsinin qapalı, ancaq pəncə hissəsinin isə açıq və ya yarım-açıq olması. Nallı olması isə onun möhkəmliyini və davamlılığını göstərir. Bunu, həmin dövrün həyat şərtlərinə uyğunlaşdırılmış bir dizayn kimi də qiymətləndirmək olar. Sərt torpaqlar üzərində gəzinti üçün uyğun olan başmaqlar, eyni zamanda, rahatlıq da təmin edirdi.
Lakin başmağın mənası yalnız fiziki təsvirindən ibarət deyil. O, daha geniş mədəni və sosial kontekstdə də dəyərləndirilməlidir. Başmaq, sadəcə bir ayaqqabı deyil, həm də bir zamanların həyat tərzini, insanların geyim mədəniyyətini əks etdirən bir əşyadır. Misal olaraq verilən "Xalçanı götürüb gəlirdim, başmağımın tayı ayağım" misalında başmağın həm rahatlığı, həm də günlük həyatda istifadəsinin genişliyi görünür. Başmağın tayı olmaması, yəni cütün olmaması isə, həmin dövrdə insanların maddi durumlarının səviyyəsindən də bəhs edə bilər.
Beləliklə, başmağın tərifi yalnız "ayaqqabı" kimi qısaca verilə bilməz. O, tarixi, mədəni və sosial kontekstlə birlikdə anlaşılanda daha əhatəli, daha dəqiq və daha maraqlı görünür. Bir sözlə, başmaq sadəcə bir ayaqqabı deyil, bir hekayə, bir zamanın əksidir.