Batmanlıq sözü, Azərbaycan dilinin zəngin leksikasında çəki və tutum vahidi olan "batman" ilə bağlı bir sifət olaraq işlənir. Əsas mənası "bir batman çəkisində olan" və ya "bir batman tutumunda olan" kimi ifadə olunur. Yəni, hər hansı bir əşyanın, məhsulun və ya qabın tutumu və ya çəkisi bir batmana bərabərdirsə, ona "batmanlıq" deyilir.
Lüğətlərdəki qısa izahdan fərqli olaraq, "batmanlıq" sözünün daha geniş mənasını anlamaq üçün tarixi kontekstinə nəzər salmaq vacibdir. Keçmişdə ticarət və kənd təsərrüfatında batman geniş istifadə olunan bir çəki vahidi idi. Ona görə də, "batmanlıq" yalnız fiziki ölçüləri deyil, həm də o dövrün iqtisadi və sosial həyatını əks etdirən bir termindir. "Batmanlıq yük" ifadəsi, məsələn, bir batman çəkisində daşınan yükü ifadə edir və həmin dövrün daşıma imkanlarını da göstərir.
Bundan əlavə, "batmanlıq qazan" kimi ifadələr, qazanın tutumunun bir batmana bərabər olduğunu bildirir. Bu, qazanın ölçüsünü və hazırlanacaq yeməyin miqdarını təyin edən bir amildir. Beləliklə, "batmanlıq" sözü sadəcə bir ölçü vahidi deyil, həm də tarixi, mədəni və hətta kulinar kontekstlərdə anlaşılmalı olan bir termindir. "Batmanlıq" sözü, Azərbaycan dilinin tarixi inkişafını və mədəniyyətini anlamaqda bizə əlavə məlumat verir.
Qısacası, "batmanlıq" sözü, sadəcə "bir batman çəki/tutuma sahib olan" mənasından daha çox şey ifadə edir. O, tarixi bir kontekstdə, konkret bir zaman kəsiyini və həmin dövrün ölçü sistemini əks etdirən bir söz kimi qiymətləndirilməlidir. Bu baxımdan, "batmanlıq" sözünün lüğətlərdəki qısa izahı, onun zəngin mənasını tam əks etdirmir.