Bilatəxir zərfi, "təxirsiz", "gecikmədən", "yubanmadan", "təcili" və "tez" mənalarını özündə birləşdirən, Azərbaycan dilinin zəngin leksikasına məxsus bir sözdür. Sadəcə olaraq "tez" demək deyil, həm də bir işin hər hansı bir gecikməyə, təxirə salınmadan, dərhal yerinə yetirilməsinin vacibliyini vurğulayır.
Ərəb mənşəli olan bu söz, "bila" (olmadan) və "təxir" (gecikmə, təxirə salma) sözlərinin birləşməsindən əmələ gəlib. Beləliklə, bilatəxir sözü əslində "gecikmə olmadan", "təxirə salınmadan" mənasını verir. Bu məna özünü sözün sinonimlərində də aydın şəkildə göstərir: təcili, fövqəladə, ani, dərhal. Lakin bilatəxir bu sözlərin hamısından daha ciddi və rəsmi bir tona malikdir.
Əşrəf bəyin misalında olduğu kimi ("Təvəqqe eləyirəm bilatəxir təşrif aparasız"), bilatəxir sözü dəvət olunan şəxsin gəlişinin vacibliyini və gecikməyə yol verilməməsini güclü şəkildə ifadə edir. Bu, sadə bir xahiş deyil, həm də hörmət və ya ehtiyacdan irəli gələn təkidli bir tələb kimi də qəbul edilə bilər. Sözün istifadə edildiyi kontekstdən asılı olaraq, tələbkarlıq dərəcəsi də dəyişə bilər.
Müasir Azərbaycan dilində bilatəxir sözü nisbətən az işlənsə də, ədəbi dilin zənginliyini və ifadə imkanlarını nümayiş etdirən maraqlı və rəngarəng bir leksik vahiddir. Onun istifadəsi mətnə rəng qatır və müəyyən bir ciddiyyət və tələbkarlıq ifadə edir.