Buğumlular (Arthropoda) – Heyvanlar aləminin ən çox yayılmış və növ müxtəlifinə malik tipi. "Buğumlu" adı onların bədəninin və ətraflarının buğumlanmış quruluşundan irəli gəlir. Bu, onlara həm müxtəlif mühitlərə uyğunlaşmaq, həm də müxtəlif hərəkət formaları nümayiş etdirmək imkanı verir. Onurğasızlar içərisində ən mürəkkəb quruluşa malik heyvanlar qrupudur.
Buğumluların bədəni sərt xitin örtüyü ilə örtülüdür. Bu xitin örtüyü, həm də skelet funksiyasını yerinə yetirərək, bədənin formasını və daxili orqanları qoruyur. Lakin bu sərt örtük böyüməni məhdudlaşdırdığı üçün buğumlular tökülmə yolu ilə böyüyürlər; yəni müəyyən dövrlərdə köhnə xitin örtüyünü töküb yenisini əmələ gətirirlər. Bu proses molting adlanır.
Buğumluların ətrafları buğumlu olub, onlara yüksək hərəkətlilik qabiliyyəti verir. Ətrafların sayı və formaları müxtəlif növlərdə çox dəyişkəndir - gəzmək, üzmək, qazmaq, tutmaq və s. üçün ixtisaslaşmışdırlar. Bu müxtəliflik onların müxtəlif ekoloji nişləri tutmasına imkan verir.
Buğumluların sinir sistemi qarın sinir zənciri şəklindədir və beyin nisbətən sadə quruluşludur, lakin bəzi növlərdə olduqca mürəkkəb davranışlar müşahidə olunur. Məsələn, qarışqalar və arılar kimi sosial həşəratlar mürəkkəb sosial strukturlar yaradır və qarşılıqlı əlaqələr sisteminə malikdirlər.
Buğumlular dörd əsas sinfə bölünür: Həşəratlar (Insecta), Hörümçəklər (Arachnida), Xərçəngkimilər (Crustacea) və Çoxayaqlılar (Myriapoda). Hər bir sinif özünəməxsus xüsusiyyətlərə malikdir və müxtəlif mühitlərdə yaşayır. Bu qrupun müxtəlifiyyəti və geniş yayılması onları ekoloji sistemlərdə əhəmiyyətli rol oynayır; onlar həm yırtıcı, həm də yırtıcıların qidası, həm də parazit kimi çıxış edə bilərlər.
Buğumluların insan həyatında da böyük əhəmiyyəti vardır. Bəziləri faydalıdır (məsələn, tozlandırıcı həşəratlar), bəziləri isə zərərlidir (məsələn, kənd təsərrüfatı zərərvericiləri, malyariya ötürən ağcaqanadlar). Onların öyrənilməsi biologiya və ekologiyanın müxtəlif sahələri üçün olduqca əhəmiyyətlidir.