Cəfakeş sözü ərəb dilindən olan "cəfa" (əzab, əziyyət, çətinlik) və fars dilindən olan "keş" (çəkən, dözən) sözlərinin birləşməsindən əmələ gəlmiş bir sifətdir. Sadəcə "cəfa çəkən" mənasından daha geniş bir mənaya malikdir. Bu söz, yalnız fiziki əzab və əziyyətə deyil, həm də mənəvi iztirab, ayrılıq acısı, məhəbbət qəm-qüssəsi kimi dərin duyğulara dözən, onlarla mübarizə aparan şəxsi ifadə edir.
Cəfakeş bir insan sadəcə çətinliklər qarşısında boyun əyməyən deyil, həm də bu çətinlikləri özünəməxsus bir qəhrəmanlıqla, səbr və dözümlülüklə qarşılayan bir varlıqdır. Onun əzmkarlığı, ruhunun gücü və sarsılmaz iradəsi diqqət çəkir. Cəfakeş, qarşılaşdığı sınaqlar nə qədər ağır olursa olsun, ümidini itirməyən, əlindən gələni edərək həyatın çətinliklərinə sinə gərən bir şəxsiyyətdir.
Misal olaraq şeirdəki "Cəfakeş aşiq" ifadəsi, sevgilisindən ayrılığın, məhəbbətin qəmini çəkən, bu əzabı dözən və sevdasından əl çəkməyən aşiqi təsvir edir. Bu təsvir, cəfakeş sözünün sadəcə fiziki deyil, həm də mənəvi əzablara dözən bir şəxsiyyəti ifadə etdiyini daha da aydınlaşdırır. Cəfakeş, həm də özünəməxsus bir qəhrəmanlıq və fədakarlığın simvoludur.
Beləliklə, cəfakeş sözü, sadə bir tərifə sığmayan, zəngin məna dünyasını əks etdirən bir sözdür. Bu sözün dərinliyinə varmaq üçün, yalnız sözün lüğəvi mənasını bilmək yetərli deyil, onun kontekstindəki istifadəsinin də nəzərə alınması vacibdir.