Əzab-əziyyət sözü Azərbaycan dilində geniş yayılmış bir birləşmədir və "çoxlu əzab" və ya "böyük çətinliklər" mənasını verir. "Əzab" sözü özü də fiziki və ya ruhi ağrı, iztirab, əziyyət deməkdir. Beləliklə, "əzab-əziyyət" ifadəsi təkrarlama vasitəsiylə həmin hisslərin və vəziyyətin şiddətini vurğulayır. Bu birləşmə, adətən, uzun müddət davam edən, ağır və dözülməz çətinlikləri, məşəqqətləri, bədbəxtlikləri ifadə etmək üçün işlədilir.
Misal cümlədəki ("[Cümşüd] qocanın min əzab-əziyyətlə dolu həyat yoluna nəzər salır, bu həyatın mənasını aramaq istəyirdi") "min əzab-əziyyət" ifadəsi qocanın həyatının nə qədər çətin və ağrılı olduğunu, onun çoxlu sınaqlar, məhrumiyyətlər və bədbəxtliklər yaşamış olduğunu güclü şəkildə vurğulayır. "Min" sayının hiperbolanın təsiri ilə istifadəsi əzabların sayının çoxluğunu, sayı bilinməz qədər çox olduğunu göstərir. Yəni, bu sadəcə say deyil, həmin əzabların miqyasını və şiddətini ifadə edən bir bədii vasitədir.
Əzab-əziyyət anlayışı fərdi təcrübəyə görə dəyişir. Kimisi üçün fiziki ağrı əzab-əziyyət sayılarkən, başqası üçün ruhi iztirab, yoxsulluq, ədalətsizlik və ya sevdiyi insanın itirilməsi daha böyük əzab-əziyyət mənbəyi ola bilər. Buna görə də, bu birləşmənin mənası kontekstdən asılı olaraq genişlənə və dərinləşə bilər.
Cümlədəki "bu həyatın mənasını aramaq" ifadəsi isə qocanın həyatının bütün çətinliklərinə baxmayaraq, həyatın mənasını, varoluşun məqsədini anlamaq istəyini göstərir. Bu, əzab-əziyyətə baxmayaraq həyatın davam etməsinin və axtarışın davam etməsinin bir təzahürüdür.