Çarxı sözü Azərbaycan dilində əsasən "çarxı xoruzu" ifadəsi ilə işlənir və iri, güclü, döyüşkən bir xoruz cinsini ifadə edir. Bu cins xoruzlar, adətən, böyük bədən ölçüləri, güclü əzələləri və təsirli döyüş bacarıqları ilə seçilir. Onların qürurlu duruşu və qəzəbli görünüşü də diqqət çəkir.
Tarixən, çarxı xoruzları daha çox xoruz döyüşləri üçün yetişdirilib. Güc, çeviklik və aqressivlik onların əsas xüsusiyyətləridir. Bu səbəbdən, "çarxı" sözü yalnız bir xoruz cinsini deyil, həm də güc, cəsarət və qətiyyət kimi keyfiyyətləri də təcəssüm edir. Belə ki, "çarxı kimi güclü", "çarxı kimi döyüşkən" kimi ifadələr də ədəbiyyatda rast gəlinir.
Misalda verilən "Oğlum, canın üçün, xalova deyərəm, sənə bir yaxşı çarxı xoruzu gətirsin" cümləsində "çarxı xoruzu" sadəcə bir xoruz deyil, oğluna qoruma və ya müdafiə təmin edə biləcək güclü bir simvol kimi təqdim olunur. Bu, sözün sadə bioloji mənasından kənara çıxaraq məcazi bir anlam da qazanmasını göstərir.
Qeyd etmək lazımdır ki, "çarxı" sözünün etimologiyası haqqında dəqiq məlumatlar məhduddur və əlavə araşdırmalar tələb edir. Ancaq, onun xoruzun xarici görünüşü və ya döyüş xüsusiyyətləri ilə əlaqəli olduğu güman edilir.