izahlı lüğət 0 baxış 0 reaksiya Düzəliş

Çəng sözü Azərbaycan dilində bir neçə məna daşıyır. Ən geniş yayılmış mənası "qıc olmaq", "keyləşmək", "hərəkətdən düşmək", "hissizləşmək" kimi vəziyyətləri ifadə edir. Bu mənada "çəng olmaq" ifadəsi bədənin bir hissəsinin və ya bütövlükdə bədənin hərəkətsizləşməsini, sanki "donub qalmasını", hətta ağrı və ya digər narahatlıq hissinin azalmasını bildirir. Məsələn, "Əl-ayağı çəng olmaq" ifadəsi insanın soyuqdan, xəstəlikdən və ya yorğunluqdan əl-ayağının hərəkətsizləşməsini, qüvvətsizliyini ifadə edir.

Lüğətlərdə əks olunmayan, lakin məcazi mənada istifadə olunan bir başqa mənası da var: "sərtləşmək", "qatılaşmaq", "əvvəlki çevikliyini itirmək". Bu mənada "çəng olmaq" insanın zehni, mənəvi və ya hətta sosial baxımdan "donub qalmasını", inkişaf etməməsini, dəyişikliklərə açıq olmamasını ifadə edə bilər. Məsələn, "fikirləri çəng olmuşdu", "qəlbləri çəng olmuşdu" kimi ifadələr insanın qapalı, dəyişməyən və inkişaf etməyən vəziyyətini göstərir.

Sözün etimologiyasına nəzər salsaq, "çəng" sözünün "çəkmək", "tutmaq", "bağlamaq" mənaları ilə əlaqəli ola biləcəyini görərik. Belə ki, hərəkətsizləşmiş əza sanki özünü tutmuş, hərəkət etməkdən çəkinmiş vəziyyətdədir. Bu mənada "çəng olmaq" bir növ "tutulma" vəziyyəti kimi də qəbul edilə bilər.

Nümunə cümlənizdəki ("Əl-ayağı çəng olmaq") istifadə sözün əsas, fiziki mənasını daha aydın şəkildə göstərir. Lakin, ədəbi əsərlərdə "çəng olmaq" ifadəsi daha incə, daha məcazi mənalarda da istifadə oluna bilər, mətni daha zənginləşdirə bilər.

Söz-söhbət (0)

Bu haqda yaz