izahlı lüğət 0 baxış 0 reaksiya Düzəliş

Çərlətmək felinin Azərbaycan dilindəki əsas mənası bezdirmək, usanmaq nöqtəsinə çatdırmaqdır. Lakin bu sadə tərif, sözün ifadə etdiyi duyğunu tam əhatə etmir. Çərlətmək, sadəcə bezdirməkdən daha çox, ruh halına, hətta fiziki vəziyyətə də təsir edən, dözülməz bir vəziyyətə gətirən bir prosesdir. Bu, bir növ "dözülməz hala gətirmək" kimi də izah edilə bilər.

Sözün mənasını daha dəqiq izah etmək üçün “bezdirmək”, “usandırmaq”, “cana gətirmək”, “təngə gətirmək” və “canını üzmək” kimi sinonimləri bir araya gətirmək olar. Lakin hər bir sinonim, "çərlətmək" feli ilə tam üst-üstə düşmür. Məsələn, "bezdirmək" daha çox monotonluqdan, təkrarçılıqdan yaranan bir bezginliyi ifadə edir. "Çərlətmək" isə daha güclü, daha əsəbbozucu və dözülməz bir vəziyyəti bildirir.

Misal olaraq verilən "Bilməm nə çarə eyləyim, ay Molla Nəsrəddin! Çərlətdi lap məni bizim övrət..." cümləsində "övrət"in (burada ehtimal ki, ətraf, yaxınlar deməkdir) davranışlarının Molla Nəsrəddini dözülməz dərəcədə bezdirdiyi, əsəbiləşdirdiyi və yorulduğunu görürük. Burada "çərlətmək" sözünün ifadə etdiyi duyğu daha çox əsəbilik, qıcıqlanma və acizlik qarışığıdır.

Ümumiyyətlə, "çərlətmək" sözü, Azərbaycan dilinin zənginliyini və ifadə imkanlarını göstərən, həyatın müxtəlif tərəflərini əks etdirən, çoxşaxəli mənaları olan bir sözdür. Sadəcə "bezdirmək" deyil, hətta fiziki və ya ruhi olaraq yorğunluq, əsəbilik, qıcıqlanma, acıqlanma, dözülməzlik hisslərini ifadə edən bir çalarlar spektrini özündə ehtiva edir.

Söz-söhbət (0)

Bu haqda yaz