Usandırmaq feli, Azərbaycan dilində geniş mənada "təngə gətirmək, bezdirmək, bıqdırmaq; yormaq, üzmək" mənalarını ifadə edir. Lüğətlərdəki qısa izahlar bu çoxcəhətli mənanı tam əhatə etmir. Daha dəqiq izah üçün, fərqli kontekstlərdə işlənməsini nəzərə almaq lazımdır.
Mənşəcə, "usanmaq" feli ilə əlaqəlidir və "usanmaq" sözü də öz növbəsində Türk dillərində geniş yayılmış köklərə malikdir. "Us-" morfeminin mənası "yorulma", "bezmə", "təngə gəlmə" kimi mənaları ehtiva edir. "-maq" isə feil şəkilçisidir. Beləliklə, "usandırmaq" birisinin və ya bir şeyin başqasını yorub bezdirməsi, təngə gətirməsi mənasını verir.
Məna çalarları: "Usandırmaq" feli sadəcə fiziki yorulmanı deyil, həm də ruhi yorğunluğu, bezginliyi, bıqınmanı ifadə edə bilir. Məsələn, uzun və monoton bir iş "usandırır", təkrarlanan suallar "usandırır", davamlı narazılıqlar "usandırır". Füzuli misalında olduğu kimi, "cəfa"nın "usandırma"sı, fiziki yorğunluqdan daha çox, ruhi əzabı, davamlı mənfi təsirin bezdirməsini ifadə edir.
Cümlədə işlənmə nümunələri:
- Bu monoton iş məni usandırdı.
- Uşaqların davamlı sorğuları onu usandırdı.
- Hər gün eyni şeyləri eşitmək usandırıcıdır.
- Söhbətinin uzunluğu və cansıxıcılığı hamını usandırdı.
- O, çalışqan olsa da, davamlı təzyiq onu usandırmışdı.
Göründüyü kimi, "usandırmaq" feli müxtəlif kontekstlərdə fərqli məna çalarları ilə işlənə bilir. Əsas mənası bezdirmək, yormaq olsa da, bu bezginliyin və yorulmanın səbəbi və dərəcəsi cümlənin quruluşuna və konteksinə görə dəyişir.