Çıxılmaz sifəti əsasən maneəli, çətin keçilməli bir yer və ya vəziyyət üçün işlədilir. Sadəcə "çıxmaq, qalxmaq çətin olan" deyil, həmçinin həmin çətinliyin dərəcəsini vurğulayır. Belə ki, bir maneə sadəcə çətin deyil, demək olar ki, qeyri-mümkündür. Bu, həm fiziki, həm də məcazi mənalarda istifadə oluna bilər.
Fiziki mənada, "çıxılmaz dağ", "çıxılmaz dərə", "çıxılmaz meşə" kimi ifadələr hərəkətin çətinliyini, hətta qeyri-mümkünlüyünü, bəzən isə təhlükəliliyini ifadə edir. Bu yerlər o qədər dik, sıx və ya maneəlidir ki, onlardan keçmək xüsusi bacarıq, alət və ya səy tələb edir, hətta bəzən tamamilə mümkünsüzdür. Məsələn, qaya parçaları ilə dolu, dik yamacları olan bir dağ "çıxılmaz dağ" kimi təsvir oluna bilər.
Məcazi mənada isə "çıxılmaz vəziyyət", "çıxılmaz durum", "çıxılmaz yol" kimi ifadələr bir insanın və ya qrupun qarşılaşdığı çətin, həll edilməsi çətin olan vəziyyəti bildirir. Bu vəziyyətdən çıxmaq üçün həll yolu tapmaq çətin, bəzən isə qeyri-mümkün görünür. Bu, həm şəxsi problemləri, həm də daha geniş miqyaslı sosial və siyasi problemləri təsvir etmək üçün istifadə oluna bilər.
Misal olaraq, verilən nümunədəki "o çıxılmaz qayalarda Ay" ifadəsi, Ayın yerləşdiyi yerin çətin əlçatanlığını, bəlkə də yalnız möcüzə ilə aşılma şansının olduğunu göstərir. Bu, yalnız coğrafi məkanı deyil, həm də həmin vəziyyətin yaratdığı ümidsizliyi və çətinliyi vurğulayır.