izahlı lüğət 0 baxış 0 reaksiya Düzəliş

Danə¹ (fars mənşəli) sözü, Azərbaycan dilinin izahlı lüğətlərində əsasən "dən" sözünün klassik variantı kimi qeyd olunur. Lakin bu sadə tərif, sözün zəngin məna çalarlarını tam əks etdirmir. Əslində "danə" sözü, həm sayıla bilən kiçik, bütöv bir şeyin, həm də toxum, nüvə, qoz kimi bitki mənşəli şeylərin tək-tək ədədlərini ifadə edir.

Məsələn, "bir danə alma", "iki danə qoz", "üç danə üzüm" ifadələrində olduğu kimi, sayıla bilən istənilən kiçik əşyanı ifadə edə bilir. Bu mənada, "danə" say vahidi kimi çıxış edir. Lakin, "danə" sözünün əsas istifadə sahəsi bitki mənşəli əşyaların təsvirindədir. Toxumlar, nüvələr, qozlar, taxıl dənələri və s. "danə" sözü ilə ifadə olunur. Bu istifadə, sözün əcdad dilindəki - fars dilindəki köklərinə də işarə edir.

Mirzə Ələkbər Sabirin misalında olduğu kimi ("Əkdikləri danələr gögərdi; Bəh, bəh, necə tamlı meyvə verdi!"), "danə" sözü əkinçiliklə bağlı bir kontekstdə istifadə olunur və burada əkilən toxumları, konkret olaraq isə, bitkinin məhsul verən hissəsinin başlanğıcını təmsil edir. Beləliklə, "danə" sözü sadəcə bir say vahidi deyil, həm də yeni həyatın, böhranın, məhsulun simvolu kimi də qəbul edilə bilər.

Qısacası, "danə" sözünün mənası yalnız "dən" ilə eyniləşdirilməməlidir. O, "dən" sözündən daha geniş bir məna spektrinə malikdir və həm say vahidi, həm də bitki mənşəli kiçik əşyaların tək-tək ədədlərini ifadə etməklə yanaşı, yeni həyatın və məhsulun simvolu kimi də istifadə oluna bilər. Sözün istifadə edildiyi kontekstdən asılı olaraq mənası daha da dərinləşə bilər.

Söz-söhbət (0)

Bu haqda yaz