Dartılmaq sözü, Azərbaycan dilinin zəngin leksikasında bir neçə məna çalarında istifadə olunan, həm hərəkət, həm də hissi ifadə edən maraqlı bir feldir. Əsasən, bir cismin digər bir cisim tərəfindən tutulub çəkilməsini, yəni mexaniki təsiri ifadə etsə də, metaforik mənalarda da geniş tətbiq olunur.
Birinci və əsas mənası, verilən nümunədə də görüldüyü kimi, fiziki bir qüvvənin təsiri ilə hərəkət etmək deməkdir. Əl, qol, ayaq kimi bədən üzvlərinin və ya digər əşyaların tutulub çəkilməsini, kəskin və qısa müddətli bir hərəkəti bildirir. Misal olaraq, "Qapı birdən dartıldı və açıldı" və ya "O, qızın əlindən dartıldı və qaçdı" cümlələrini göstərmək olar. Bu mənada "dartmaq" feli ilə sinonimdir, ancaq "dartılmaq" passiv səciyyə daşıyır, yəni hərəkətə məruz qalan obyektə diqqət yönəldir.
Ancaq "dartılmaq" sözü yalnız fiziki hərəkətləri deyil, həm də psixoloji və ya emosional vəziyyətləri də ifadə edə bilir. Məsələn, "Ürəyim dartıldı", "Nəfəsim dartıldı" kimi ifadələrdə fiziki olaraq bir şeyin çəkilməsindən söhbət getmir. Burada "dartılmaq" sözü narahatlıq, qorxu, təəccüb kimi hisslərin ifadəsinə xidmət edir. Bu mənada, söz daha çox gərginlik, sıxıntı, və ya narahatlıq hissinin artması kimi anlaşılmalıdır.
Bundan əlavə, "dartılmaq" sözü bəzən uzanmaq, gərginləşmək mənasında da istifadə oluna bilər. Məsələn, "Parça dartıldı və qırıldı" cümləsində parçanın uzanması və sonra qırılması ifadə olunur. Bu mənada, "dartılmaq" sözü "uzanmaq", "gərginləşmək" kimi sözlərlə sinonimdir.
Beləliklə, "dartılmaq" sözünün mənası kontekstdən asılı olaraq dəyişsə də, əsasında fiziki və ya metaforik bir qüvvənin təsiri ilə hərəkətə gəlmək, uzanmaq və ya hisslərdə bir dəyişiklik baş verməsi fikri durur. Sözün çoxşaxəli istifadəsi Azərbaycan dilinin ifadə imkanlarının zənginliyini göstərən əyani nümunədir.