Dayazlaşma, "dayazlaşmaq" felindən törəmiş bir isimdir. Əsas mənası, bir şeyin əvvəlki dərinliyindən daha səthi, daha az dərin olma vəziyyətinə keçməsidir. Bu dəyişiklik həm fiziki, həm də məcazi mənada baş verə bilər.
Fiziki mənada, dayazlaşma bir su hövzəsinin, çuxurun və ya yarığın suyun azalması, torpağın dolması və ya digər amillər nəticəsində dərinliyinin azalması deməkdir. Məsələn, uzun müddət davam edən quraqlıq nəticəsində çayın dayazlaşması müşahidə oluna bilər. Bu proses, suyun həyatını, naviqasiyanı və ekoloji tarazlığı mənfi təsir edə bilər.
Məcazi mənada isə dayazlaşma daha çox mənəvi, intellektual və ya əxlaqi dəyərlərin azalması, səthiliyə meyl etmə kimi başa düşülür. Bu mənada, "fikirlərin dayazlaşması", "biliyin dayazlaşması", "əxlaqi dəyərlərin dayazlaşması" kimi ifadələr işlədilir. Bu, insanların düşüncələrinin, bilik səviyyələrinin və ya əxlaqi prinsiplərinin dərinliyinin azalması, səthi və sadəlövh düşüncələrə meyl etməsi deməkdir. Belə bir dayazlaşma cəmiyyətin inkişafına, insan münasibətlərinə və ümumiyyətlə sosial həyata mənfi təsir göstərə bilər.
Dayazlaşma prosesi zamanla tədricən baş verə bilər və ya qəfil bir hadisənin nəticəsi ola bilər. Həm fiziki, həm də məcazi mənalarda dayazlaşmanın səbəbləri və nəticələri fərqli olsa da, ümumi bir xüsusiyyəti var: dərinlikdən səthiliyə, dolğunluqdan boşluğa doğru bir keçid.
Ona görə də, dayazlaşma anlayışını araşdırarkən, həm fiziki, həm də məcazi kontekstləri nəzərə almaq vacibdir. Çünki bu söz, həyatın müxtəlif sahələrində baş verən dərinlik itkisi prosesini ifadə edir və bu prosesin nəticələri çox yönlü və əhəmiyyətlidir.