Dəbir (ər. دبير) sözü köhnə Azərbaycan dilində çoxşaxəli mənaya malik olub, müxtəlif sahələrdə çalışan mütəxəssisləri ifadə edirdi. Müasir dövrdə bu söz nadir hallarda işlənsə də, tarixi kontekstində onun əhəmiyyəti danılmazdır. Əsasən, yazı ilə, biliklərin qorunması və yayılması ilə bağlı peşələri ifadə edirdi.
Birincisi, dəbir sözü kargüzar kimi başa düşülə bilər. Bu, dövlət və ya özəl qurumlarda sənədlərin aparılması, arxivlərin idarə olunması, yazışmaların təşkili ilə məşğul olan şəxsi ifadə edirdi. O dövrün kargüzarları sadəcə sənədlərlə işləməklə kifayətlənmir, həm də əlaqələrin qurulmasında və idarə olunmasında mühüm rol oynayırdılar.
İkincisi, dəbir sözü yüksək ustalığa malik xəttat və ya kalliqrafı ifadə edirdi. Qədim dövrlərdə gözəl əlyazma sənəti yüksək qiymətləndirilirdi. Dəbir kimi tanınan bu mütəxəssislər incəsənət əsəri kimi yazılmış kitablar, sənədlər və digər əlyazmaları yaradırdılar. Onların əlyazmaları estetik dəyərə malik olmaqla yanaşı, həm də informasiyanın dəqiq və aydın şəkildə ötürülməsini təmin edirdi.
Üçüncüsü, dəbir sözü müəllim mənasında da işlənilirdi. Bu, onun yalnız yazını deyil, həm də müxtəlif elmləri öyrədən bir şəxs olduğunu göstərir. O zamanlar təhsil müəssisələri müasir məktəblərdən fərqli idi və dəbir həm də mentor, tərbiyəçi funksiyasını yerinə yetirirdi.
Dördüncüsü, dəbir bəzən mühasib kimi də başa düşülürdü. Maliyyə hesabatlarının aparılması, gəlirlərin və xərclərin qeydə alınması kimi vəzifələrin yerinə yetirilməsi də onların vəzifələrinə daxil idi. Bu, onların hesablama bacarıqlarına və dəqiqliyinə olan tələbatın olduğunu göstərir.
Beləliklə, dəbir sözünün mənasının çoxşaxəli olması onun həmin dövrdəki yazı, təhsil və idarəçilik sahələrinin sıx əlaqəsini göstərir. Bu söz sadəcə bir peşəni deyil, həm də biliyin, bacarığın və yüksək intellektin simvolunu ifadə edirdi.