Dəf-dumbul sözü Azərbaycan dilində əsasən çalğı aləti mənasında işlənir. Lakin bu sadə tərif, sözün zəngin məna dünyasını tam əks etdirmir. Dəf-dumbul, sadəcə bir çalğı aləti deyil, əsrlər boyu mədəniyyətimizin ayrılmaz bir parçası olaraq müxtəlif mərasimlərə, bayramlara və musiqi janrlarına öz rəngini qatmışdır. Sözün tərkibindəki "dəf" öz-özlüyündə də bir çalğı aləti olaraq tanınır və "dumbul" isə dəfin xüsusi bir növü, ya da ümumilikdə dəfə bənzər ritmik çalğı alətlərini ifadə edə bilər.
Dəf-dumbulun səsi, həm sakit və nəfis, həm də coşğun və enerjili ola bilər. Onun ifadə etdiyi ritmlər, sevinc və kədər, həyəcan və sakitlik kimi müxtəlif duyğuları əks etdirə bilir. Bu səbəbdən də dəf-dumbul, xalq musiqisində, muğam ifasında, eləcə də müasir musiqi janrlarında geniş istifadə olunur. Mühüm mərasimlərdə, toy-nişanlarda, yas məclislərində və dini ayinlərdə dəf-dumbulun səsi eşidilir. Hər bir vəziyyətdə o, özünəməxsus bir əhval-ruhiyyə yaradır.
Dəf-dumbulun hazırlanması da özünəməxsus bir sənətdir. Təbii materiallardan hazırlanan bu alət, həm ustalığın, həm də sənətkarın qəlbinin təzahürüdür. Dəf-dumbulun ölçüsü, bəzəyi və hazırlanma üsulu, onun səs xüsusiyyətlərini müəyyən edir. Beləliklə, hər bir dəf-dumbul özünəməxsus bir səsə və özünəməxsus bir tarixə malikdir.
Yekun olaraq, "dəf-dumbul" sözü sadəcə bir çalğı alətinin adı deyil, Azərbaycan mədəniyyətinin, tarixinin və sənətinin bir parçasıdır. Onun səsi əsrlər boyu xalqımızın həyatının ritmini müəyyənləşdirmiş, sevincini və kədərini ifadə etmişdir. Bu sözün arxasında zəngin bir tarix, ənənə və mədəniyyət var.