Dəf, fars mənşəli bir sözdür və Azərbaycan musiqisinin ayrılmaz bir parçası olan maraqlı bir çalğı alətidir. Xanəndələrin və dəfçilərin ifasında əsas rol oynayan dəf, əsasən dəridən hazırlanmış səthi ilə diqqət çəkir.
Dəfin hazırlanma prosesi olduqca maraqlıdır. Bir üzünə heyvan dərisindən (ənənəvi olaraq keçi və ya qoyun dərisi istifadə olunur) sələ çəkilmiş, yəni nazik və bərk şəkildə dartılmış bir səthə malikdir. Bu səthin səslənmə keyfiyyətinə təsiri böyükdür. Dərinin keyfiyyəti, dartılma dərəcəsi və hətta istifadə olunan heyvanın növü dəfin səsini birmənalı şəkildə təyin edir.
Dəf barmaqlarla çalınır və ifaçının ustalığından asılı olaraq müxtəlif ritmlər və səs effektləri yarada bilir. Sadə görünüşünə baxmayaraq, dəf çox zəngin ifadə imkanlarına malikdir. Həm ritmik əsas yaratmaqda, həm də melodiya ilə müşayiət etməkdə istifadə olunur. Musiqinin dinamikasını dəyişmək, emosiyanı gücləndirmək üçün dəfdən ustalıqla istifadə olunur.
Maraqlı bir məqam da odur ki, dəfin qaval ilə müqayisəsi çox vaxt edilir. Hər iki alət də zərb alətləri olsa da, onların səslənmə texnikası və musiqidəki rolu fərqlidir. Qaval daha çox ritmik əsas rolunu oynayarkən, dəf daha çox ifadəli və emosional bir çalğı alətidir. Bəzi bölgələrdə isə hər iki alət birlikdə istifadə olunur, bir-birini tamamlayır.
Beləliklə, dəf sadəcə bir çalğı aləti deyil, Azərbaycan musiqi mədəniyyətinin zənginliyini və ifadə qabiliyyətini göstərən simvollardan biridir. Onun səsi, ritmləri, ifadə imkanları bu aləti Azərbaycan xalq musiqisinin ayrılmaz bir parçası etmişdir.