Dəmirdonlu sözü Azərbaycan dilində, əsasən tarixi kontekstdə istifadə olunan bir sifətdir. Ən geniş mənası "dəmir zireh geymiş" deməkdir. Bu, sadəcə bir zirehin olması anlamından daha çox, dəmir zirehin təmsil etdiyi gücü, qorunmanı, və hərbi gücünü ifadə edir. Zirehin dəmir olması isə o dövrün texnologiya səviyyəsini və zirehin möhkəmliyini vurğulayır.
Sözün "zirehli" mənası ilə yanaşı, məcazi mənada da istifadə oluna bilər. Məsələn, "dəmirdonlu qəlb" ifadəsi çox möhkəm, dəyişməz, əzmlə dolu bir qəlbi təsvir edə bilər. Bu halda, dəmirin möhkəmliyi metaforik olaraq insanın ruhi gücünə şamil edilir.
Nümunə cümlədə "Bəylərimizə dəmirdonlu deyərlər" ifadəsi, bəylərin hərbi gücünü, özlərini və əmlaklarını müdafiə etmək qabiliyyətlərini vurğulayır. Bu, onların sosial statuslarını və cəmiyyətdəki mövqelərini də əks etdirir. "Daim içimizdə ərlik işlənir" cümləsi isə, o dövrün ictimai-siyasi həyatının daim davam edən, mübarizə dolu təbiətini göstərir.
Beləliklə, "dəmirdonlu" sözü sadəcə bir zireh növünü ifadə etməklə yanaşı, tarixi, sosial və mədəni kontekstdə çox daha geniş mənaları da özündə ehtiva edir. Bu, sözün ədəbi əsərlərdə və tarixi mənbələrdə təhlil olunmasını daha maraqlı və mənəvi cəhətdən zəngin edir.