Dəmkeşlik sözü, Azərbaycan dilinin izahlı lüğətlərində "züyçülük"ün birinci mənası ilə sinonim kimi izah olunur. Ancaq bu izah kifayət qədər geniş və dəqiq deyil. Daha ətraflı izah etmək üçün "züyçülük"ün birinci mənasını aydınlaşdırmalıyıq. Əgər züyçülük "dəm qazanmaq, yəni qəliz, çətin məsələlər üzərində uzun müddət düşünmək, araşdırmaq" kimi başa düşülürsə, onda dəmkeşlik də eyni mənada istifadə olunur: mürəkkəb məsələlərin həllinə uzun və diqqətlə yanaşma, düşüncəyə dalma, dərin təhlil və araşdırma aparma qabiliyyəti və meylidir.
Dəmkeşlik sadəcə düşünmək deyil, həm də əzmlə, səbrlə və dərin zəhmətlə bir məsələnin mahiyyətini dərk etməyə yönəlmiş bir prosesdir. Bu, elmi araşdırmalarda, yaradıcılıq işlərində və həyatın digər sahələrində uğurun əsasını təşkil edən bir keyfiyyətdir. Dəmkeş insan, dərin düşüncəyə dalaraq, həlli çətin olan problemləri həll etmək üçün müxtəlif yollar axtarır, alternativ variantları nəzərdən keçirir və ən optimal həlli tapmaq üçün səylə çalışır. O, səbrli, inadkar və məqsədə çatmaq üçün dərin təhlil və məntiqi düşüncə qabiliyyətini nümayiş etdirir.
Maraqlı bir tərəfi də odur ki, "dəmkeşlik" sözünün özündə də "dəm" (məna, mahiyyət, fikir) və "keşf" (axtarış, tapma) kimi iki vacib komponent var. Yəni bu keyfiyyətə malik olan insan fikrin, mahiyyətin dərinliklərinə dalır və nəticədə həqiqəti, həlli tapır. Bu mənada dəmkeşlik sadəcə bir xüsusiyyət deyil, bəlkə də bir növ zəka və yaradıcılıq əlamətidir.
Beləliklə, dəmkeşlik, sadəcə uzun müddət düşünmək deyil, çətinliklərin öhdəsindən gəlmək üçün dərin təhlil, məntiqi düşüncə və əzmkarlıq tələb edən bir prosesdir və uğur qazanmaq üçün vacib bir keyfiyyətdir.