Dərviş (fars. دَرْویْش) sözü farsca mənşəli olub, əslində "qapı", "dəfə" mənalarını verən "dər" və "sahib olmaq" mənasını verən "viş" sözlərinin birləşməsindən əmələ gəlmişdir. Başlanğıcda "qapı sahibi" mənasını ifadə edən bu termin sonralar müəyyən bir təriqətə mənsub olan, dünyəvi mal-mülkdən əl çəkmiş, Allah yolunda səyahət edən və dini mərasimlərə həsr olunmuş şəxslər üçün istifadə olunmağa başlamışdır.
Tarix boyu dərvişlər öz fəlsəfi baxışları və həyat tərzləri ilə seçiliblər. Onlar fəqirlik, təvazökarlıq və zühd prinsiplərinə əməl edərək, maddi var-dövlətdən uzaqlaşıb, ruhani kamilliyə çatmağa çalışırdılar. Dərvişlər dini mərasimlərdə, xeyriyyə işlərində və xalqa maarifçilik işində fəal iştirak edir, öz bilik və təcrübələrini insanlara öyrədirdilər.
Sözün mənası zaman keçdikcə genişlənib və müxtəlif mədəniyyətlərdə fərqli nüanslar qazanıb. Bəzi bölgələrdə dərvişlər müəyyən təriqətlərə mənsub olarkən, digər yerlərdə daha az formal bir dini həyat tərzi yaşayan şəxslər üçün də istifadə olunurdu. Onların geyimləri, həyat tərzləri və dini ayinlər təriqətdən təriqətə dəyişsə də, ümumi olaraq, fəqirlik və ruhani axtarışlar ideyası bütün dərvişləri birləşdirirdi.
Dərvişlər ədəbiyyatda, musiqidə və incəsənətdə tez-tez əks olunmuş, onların həyatı və fəlsəfəsi əsərlərin əsas mövzularından birini təşkil etmişdir. Qəsidələri ava oxuyan dərvişlər yalnız dini ayinlərə həsr olunmur, həmçinin əxlaqi dəyərləri təbliğ edərək, insanları yaxşılığa və kamilliyə səsləyirdilər. Onlar səyahətləri zamanı müxtəlif yerlərdə insanlarla görüşüb, təcrübələrini bölüşüb, xalqın maariflənməsinə töhfə verirdilər.