Dəyirmanxana sözü Azərbaycan dilində "dəyirman" və "xana" sözlərinin birləşməsindən əmələ gəlmiş mürəkkəb bir sözdür. Sadəcə "dəyirmanın olduğu yer" mənasını verməkdən də çox geniş bir mənaya malikdir.
Əslində, "dəyirmanxana" sözü, yalnız dəyirmanın yerləşdiyi bina və ya ərazini deyil, həm də bu ərazidə aparılan fəaliyyətləri, dəyirmanın ətrafında formalaşan sosial və iqtisadi həyatı əhatə edir. Tarixən dəyirmanxanalar kənd həyatında mühüm rol oynamış, əkinçilik məhsullarının emalı mərkəzi olmuşdur. Bu səbəbdən dəyirmanxana, yalnız bir bina deyil, həm də bir ictimai məkan, bir icma mərkəzi kimi qəbul edilə bilər.
Sözün tərkibindəki "xana" sözü, sadəcə "yer" mənasından kənara çıxaraq, bəzən daha böyük, daha əhəmiyyətli bir quruluşu, hətta bir növ müəssisəni ifadə edir. Belə ki, "dəyirmanxana" bir çox işçinin çalışdığı, müəyyən bir təşkilatlanmanın olduğu, məhsuldarlığın yüksək olduğu bir məkan kimi təsəvvür edilə bilər. Hətta buradakı idarəetmə quruluşuna, əmək bölgüsünə və s. aid məsələləri də əhatə edə bilər.
Verilən misalda ("Murad … bir kərə də kənddən, çalışdığı Hacı Rüstəm oğlunun xanasından kənara çıxmamışdı") "xana" sözü, dəyirmanxananın, yəni Hacı Rüstəm oğlunun dəyirmanının yerləşdiyi binanın və ətraf ərazinin, həmçinin bu ərazidə aparılan fəaliyyətlərin ümumiliyini ifadə edir. Muradın həyatı bu məkana bağlıdır, onun iş həyatı, sosial əlaqələri bu məkanda cəmləşmişdir.