Dilsizlik (is.): Bu söz, həm birbaşa, həm də məcazi mənalarda geniş tətbiq olunan bir termindir. Əsasən, nitq qabiliyyətinin olmaması və ya itirilməsi ilə əlaqələndirilsə də, daha geniş mədəni və sosial kontekstlərdə də istifadə olunur.
1. Fiziki Dilsizlik (Lallıq): Dilsizliyin ən açıq mənası, nitq orqanlarının fiziki qüsuru səbəbindən danışa bilməmək, yəni lallıqdır. Bu, doğuşdan ola bilər və ya müxtəlif səbəblərdən - xəstəlik, qəza və s. - sonradan əmələ gələ bilər. Bu mənada dilsizlik, fiziki bir əlillik kimi qəbul edilir və xüsusi diqqət və dəstək tələb edir.
2. Məcazi Dilsizlik (Yazıqlıq, Həlimlik və s.): Dilsizlik sözü, daha geniş bir məcazi məna da daşıyır. Bu mənada, şəxsin danışmaq qabiliyyətinin olmaması deyil, əksinə, danışmaqdan çəkinməsi, susqunluğu, hətta acizliyini ifadə edir. Yazıqlıq, fağırlıq, həlimlik, mütilik və sakitlik kimi xüsusiyyətlər dilsizliyin məcazi mənası ilə əlaqələndirilir. Bu mənada dilsiz insan, zəif, müdafiəsiz, öz hüquqlarını müdafiə edə bilməyən biri kimi təsəvvür edilə bilər. Hətta bəzən, gücsüzlük və ümidsizlik hissi də ifadə oluna bilər.
3. Məcazi Dilsizlik (Səssizlik, Sükut): Dilsizliyin üçüncü məcazi mənası isə səssizlik, sükutdur. Bu, bir insanın fəal şəkildə danışmamağı, öz fikirlərini ifadə etməməyi bildirir. Bu, müxtəlif səbəblərdən - qorxu, ehtiyat, hörmət və ya düşüncəli olmaqdan - ola bilər. Məsələn, bir məclisdəki dərin sükut, hər kəsin dilsiz qalması kimi təsvir edilə bilər. Bu, həm bir hadisənin əhəmiyyətini vurğulaya bilər, həm də narahatlıq və gərginlik hissini ifadə edə bilər.
Beləliklə, dilsizlik sözü, həm fiziki bir vəziyyəti, həm də müxtəlif sosial və emosional vəziyyətləri ifadə edən çoxşaxəli bir anlayışdır. Kontekstə görə, mənası dəyişə bilər və daha dərin təhlil tələb edə bilər.