Dispanserizasiya [fr. dispensation - azad etmə, məhrum etmədən azad etmə] termini tibbdə müəyyən xəstəliklərin profilaktikası və erkən aşkarlanması məqsədilə aparılan sistemli müayinələr və müalicə tədbirlərinin məcmusunu bildirir. Sadəcə xəstəliyin müalicəsini deyil, həm də onun qarşısının alınmasını əhatə edən geniş bir konsepsiyadır.
Dispanserizasiya, həkim nəzarəti altında aparılır və müəyyən bir qrup insanı (məsələn, risk qrupuna daxil olanları, xroniki xəstəlikləri olanları və ya yaşlıları) əhatə edə bilər. Bu proses, müntəzəm tibbi müayinələr, laborator analizlər, təhlil nəticələrinin qiymətləndirilməsi, lazımi hallarda müalicənin təyin edilməsi və sağlam həyat tərzinin təbliğini özündə birləşdirir.
Dispanserizasiyanın əsas məqsədi xəstəliyin inkişafının erkən mərhələlərində aşkarlanmasıdır ki, bu da müalicənin daha effektiv və sürətli olmasına, əlillik və ölüm hallarının azaldılmasına imkan verir. Müxtəlif xəstəliklər üçün (məsələn, ürək-damar xəstəlikləri, şəkərli diabet, onkoloji xəstəliklər) ayrıca dispanserizasiya proqramları mövcuddur və hər birinin öz xüsusiyyətləri vardır.
Tarixən dispanserizasiya anlayışı XIX əsrdə inkişaf etmiş, xüsusilə vərəm kimi yoluxucu xəstəliklərin yayılmasının qarşısının alınması üçün geniş tətbiq olunmuşdur. Müasir dispanserizasiya proqramları daha mürəkkəb və çoxşaxəlidir, müasir texnologiyalar və elmi nailiyyətlərə əsaslanır. Bu, əhalinin sağlamlığının qorunması və təkmilləşdirilməsində mühüm rol oynayan bir profilaktik tədbirdir.