Dissertasiya [lat. dissertatio – müzakirə, araşdırma] – alimlik dərəcəsi almaq üçün hazırlanmış və müdafiə edilən elmi-tədqiqat əsəridir. Bu əsər müəyyən bir elmi problemin dərinliklə araşdırılmasını, yeni nəticələrin əldə edilməsini və ya mövcud nəzəriyyələrin yenidən baxılmasını əhatə edir. Dissertasiya yazmaq uzun müddətli, əmək tələb edən və yüksək səviyyəli analitik bacarıqlar tələb edən bir prosesdir.
Dissertasiyanın əsas məqsədi müəllifin seçdiyi elmi sahədə özünün orijinal elmi töhfəsini təqdim etməkdir. Bu töhfə yeni bir nəzəriyyənin irəli sürülməsi, mövcud bir nəzəriyyənin inkişaf etdirilməsi, yeni bir metodun təklif olunması və ya mövcud bir metodun təkmilləşdirilməsi ola bilər. Dissertasiya yalnız ədəbiyyatın təkrarı deyil, müəllif tərəfindən aparılan orijinal tədqiqatın nəticələrini əks etdirir.
Dissertasiya müəyyən struktur və tələblərə cavab verməlidir. Ümumiyyətlə, giriş, ədəbiyyatın təhlili, metodologiya, nəticələr və müzakirə, nəticə və ədəbiyyat siyahısı kimi bölmələrdən ibarətdir. Dissertasiya yazmaq prosesi rəhbər müəllimin rəhbərliyi altında aparılır və müəyyən meyarlara uyğun olaraq qiymətləndirilir. Müdafiə zamanı müəllif öz işinin nəticələrini təqdim edir və elmi şuranın suallarını cavablandırır.
Dissertasiya yazmaq yalnız elmi dərəcə almaq üçün deyil, həm də müəllif üçün dərin bir öyrənmə və inkişaf prosesidir. Bu proses zamanı müəllif elmi tədqiqat metodlarını mənimsəyir, analitik və tənqidi düşüncə bacarıqlarını inkişaf etdirir, elmi ədəbiyyatla işləməyi öyrənir və özünün elmi görüşünü formalaşdırır. Beləliklə, dissertasiya yalnız bir sənəd deyil, həm də elmi karyeranın əsasını qoyan mühüm bir mərhələdir.
“[Sədəf:] Professor, gözünüz aydın, daha bir sürpriz” - bu ifadə isə dissertasiyanın müvəffəqiyyətlə müdafiə olunması ilə bağlı sevinci və təbriki ifadə edir.