Dolanışıq sözü, Azərbaycan dilinin zəngin leksikasında geniş məna çalarlarına malik olan bir termindir. Sadəcə "dolanmaq" feli ilə əlaqələndirilməməli, daha dərin və çoxşaxəli bir təhlili tələb edir. Əsasən maddi təminat, gündəlik həyatın tələbatlarının ödənilməsi ilə bağlı olan bu söz, eyni zamanda fərdin sosial mövqeyini və həyat tərzinin keyfiyyətini də əks etdirə bilir.
Dolanışıq, bir şəxsin və ya ailənin öz ehtiyaclarını ödəmək üçün istifadə etdiyi vasitələri, əldə etdiyi gəlirləri, işlədiyi peşəni və ya məşğuliyyətini əhatə edir. Bu, sadəcə pul qazanmaqdan daha geniş bir anlayışdır; özünü təmin etmək üçün sərf olunan zəhmət, vaxt, səy və istifadə olunan resursları da özündə cəmləşdirir. Məsələn, kənd təsərrüfatı ilə məşğul olan bir ailənin dolanışıq vasitəsi torpaq, heyvanlar və əmək olarsa, bir şəhər sakininin dolanışıq vasitəsi iş yeri və əmək haqqı ola bilər.
Dolanışıq sözünün daha incə bir mənası da vardır. Bu, fərdin həyatda öz mövqeyini, statusunu və yerini təmin etmək üçün atdığı addımların, səylərin və nəticələrinin ümumiləşdirilmiş ifadəsidir. Dolanışıq yalnız maddi deyil, həm də mənəvi ola bilər. Məsələn, bir rəssamın, yazıçının və ya alimin dolanışıq vasitəsi yaradıcılığı, elm və sənəti ola bilər; onların əsas məqsədi maddi gəlir əldə etmək deyil, özünü ifadə etmək, bilik paylaşmaq, cəmiyyətə töhfə verməkdir.
Tarix boyu dolanışıq formaları dəyişib. Köçəri həyat tərzi, kənd təsərrüfatı, sənətkarlıq, ticarət və sənaye kimi müxtəlif dolanışıq üsulları mövcud olmuşdur. Müasir dövrdə isə bu üsullar daha da mürəkkəbləşmiş, texnologiyanın inkişafı ilə yeni imkanlar və yeni problemlər ortaya çıxmışdır. Beləliklə, dolanışıq anlayışı dinamik və hər zaman dəyişən bir konsepsiyadır.
Nəticə olaraq, dolanışıq, sadəcə "nə ilə dolanmaq" mənasını verən bir söz deyil, daha çox fərdin və ya ailənin həyatını, sosial mövqeyini və özünü təmin etmək üçün etdiyi səyləri əks etdirən, zəngin məna çalarlarına malik bir termindir. Onun mənasını anlamaq üçün tarixi kontekstin, sosial faktorların və fərdi təcrübələrin nəzərə alınması vacibdir.