Əhya (ərəbcədən) klassik Azərbaycan ədəbiyyatında və ümumi dil istifadəsində geniş yayılmış bir söz olub, “diriltmə”, “canlandırma” və “oyatma” mənalarını özündə birləşdirir. Sadəcə bir hərəkəti deyil, həm də nəticəni əhatə edən geniş bir məna kəsb edir. Məlumatlılığa görə də əhyanın mahiyyətini anlamaq üçün bu üç mənanın hər birini ayrıca nəzərdən keçirmək faydalıdır.
Diriltmə, cansız və ya ölü bir varlığın yenidən həyata qaytarılması anlamına gəlir. Bu, həm fiziki, həm də məcazi mənada baş verə bilər. Məsələn, bir bitkinin quruyub yenidən canlanması, ya da bir sənət əsərinin unutulandan sonra yenidən aktuallıq qazanması əhyanın bu tərəfini nümayiş etdirir. Klassik ədəbiyyatda tez-tez istifadə edilən “qəlb əhyası” ifadəsi də məhz bu mənaya işarə edir: insanın ruhunun, hisslərinin yenidən oyanması.
Canlandırma isə daha çox hərəkətə yönəlmiş bir məna kəsb edir. Bir şeyi, bir vəziyyəti yenidən aktivləşdirmək, həyata keçirmək deməkdir. Mənəvi dəyərləri canlandırmaq, bir ənənəni dirçəltmək və ya bir mədəniyyət hadisəsini təbliğ etmək canlandırmanın əyani nümunələridir. Bu mənada əhya, statik bir vəziyyətdən dinamik bir vəziyyətə keçidi ifadə edir.
Oyatma isə əhyanın daha konkret bir tərəfini göstərir. Yuxudan oyanmaq, laqeydlikdən ayılmaq, unutqanlıqdan çıxmaq kimi mənaları ehtiva edir. Bir insanın vicdanını oyatmaq, vətən sevgisini canlandırmaq və ya bir millətin milli şüurunun oyanmasını təmin etmək əhyanın bu tərəfinin əyani təzahürləridir. Sözün mənşəyini nəzərə alaraq, oyatma mənası ən yaxın və əsas mənalardan biridir.
Nəhayət, əhyanın mənasının digər bir mühüm tərəfi də dirilmə və canlanma, oynama kimi passiv formadadır. Bu, bir şeyin öz-özünə həyata qayıtması, yenidən canlanması deməkdir. Bu, həm təbii proseslərdə, həm də tarixi hadisələrdə özünü göstərə bilər. Məsələn, bir şəhərin yenidən qurulması, bir dilin yenidən yayılması əhyanın bu tərəfini nümunə olaraq göstərmək olar.
Misal olaraq verilən şeir misrasında (“Nola gər əmvatü əhya versə sübhün dəmləri; Zikri-ləlindir, kim eylər dəmb”) səhər təzəliyinin ölü (əmvat) şeyləri diriltməsi, canlandırması təsvir olunur. Bu, təbiətin dirilişini və təmizliyi simvolizə edir.