Əməliyyat sözü ərəb dilindən ("əməliyyə") gəlmiş olub, bir və ya bir neçə məqsədə yönəlmiş, qarşılıqlı əlaqəli fəaliyyətlər ardıcıllığını ifadə edir. Sadəcə bir iş deyil, müəyyən bir nəticə əldə etmək üçün planlı və məqsədyönlü şəkildə həyata keçirilən bir sıra addımlardan ibarətdir.
Əməliyyatın mahiyyəti, onun hədəfinə çatmaq üçün həyata keçirilən dəqiq, ardıcıl və bir-birini tamamlayan addımlarda yatır. Bu addımlar müxtəlif sahələrdə, müxtəlif miqyaslarda və müxtəlif mürəkkəblik səviyyələrində ola bilər. Məsələn, sadə bir təmizləmə əməliyyatı evdəki təmizlik işlərini əhatə edə bilər, daha mürəkkəb bir əməliyyat isə hərbi əməliyyatlar, cərrahi əməliyyatlar və ya maliyyə əməliyyatları kimi geniş miqyaslı və mürəkkəb prosesləri əhatə edə bilər.
Əməliyyat termini elmi, texniki, hərbi, tibbi, iqtisadi və bir çox digər sahələrdə geniş istifadə olunur. Hər bir sahədə özünəməxsus xüsusiyyətləri daşısa da, əməliyyatın əsas xüsusiyyəti - məqsədyönlülük və planlılıq - dəyişməz qalır. Bir cərrahi əməliyyatda həkimin məqsədi xəstənin sağlamlığını bərpa etməkdirsə, hərbi əməliyyatda məqsəd müəyyən bir hərbi vəzifənin yerinə yetirilməsidir. Hər iki halda da əməliyyatın uğuru əvvəlcədən hazırlanmış planın düzgün tərtib edilməsi və həyata keçirilməsindən asılıdır.
Beləliklə, “əməliyyat” sözü sadəcə bir sıra işləri deyil, müəyyən bir nəticəni əldə etmək üçün sistematik və planlı şəkildə həyata keçirilən mürəkkəb bir prosesi ifadə edir. Bu prosesin miqyası və mürəkkəbliyi fərqli olsa da, onun əsas mahiyyəti dəyişməz qalır: məqsədyönlülük, planlılıq və nəticəyə yönəlmə.