Familiya (latıncadan gələn bir söz) bir insanın ata nəslini (və bəzən ana nəslini də) göstərən, şəxs adına əlavə olaraq istifadə edilən soyadı ifadə edir. Başqa sözlə, familiya, qohumluq əlaqələrini müəyyənləşdirən və bir ailənin üzvlərini bir-birindən fərqləndirmək üçün istifadə olunan genealojik bir identifikatordur.
Tarix boyu familiyaların meydana gəlməsi və yayılması müxtəlif mədəniyyətlərdə fərqli yollarla baş verib. Bəzi hallarda peşələrə, yaşadıqları yerlərə, atalarının adlarına və ya fərqli fiziki xüsusiyyətlərinə görə familiyalar əmələ gəlib. Məsələn, "Çobanlı", "Əliyev", "Qarabağlı" kimi familiyalar müvafiq olaraq peşə, ata adı və coğrafi məkana istinad edir. Bu da familiyaların həm tarixi, həm də sosial kontekst haqqında qiymətli məlumatlar daşıdığını göstərir.
Familiyaların əhəmiyyəti yalnız qohumluq əlaqələrini müəyyənləşdirməkdən daha çoxdur. Onlar mənsubiyyət hissini formalaşdırır, tarixi kökləri ifadə edir və sosial statusu bildirir. Familiyaların köklərinin araşdırılması, bir insanın öz keçmişinə və mənsub olduğu cəmiyyətə dair daha dərin bir anlayış əldə etməsinə imkan verir. Genealoji tədqiqatlar familiyaların tarixini izləmək və bir ailənin nəsillər boyu izini sürtmək üçün əhəmiyyətli bir vasitədir.
Qısacası, familiya sadəcə bir ad deyil, bir ailənin tarixini, mənsubiyyətini və kimliyini ifadə edən zəngin bir mədəni və sosial simvoldur.