Gilavar sözü Azərbaycan dilində, xüsusilə də cənub və cənub-şərq bölgələrində geniş yayılmış bir termindir. Əsasən cənub və ya cənub-şərqdən əsən güclü, bəzən də şiddətli küləyi ifadə edir. Bu küləyin təsiri altında olan ərazilərdə yaşayanlar üçün gilavar sadəcə bir meteoroloji hadisə deyil, həm də həyatın bir parçasıdır. Onun gətirdiyi istilik, quraqlıq, ya da bəzən tozlu-qumlu hava şəraiti həmin bölgələrin iqtisadiyyatına, kənd təsərrüfatına və hətta mədəniyyətinə öz təsirini göstərir.
Gilavarın gücü və təsiri haqqında çoxlu xalq əfsanələri və atalar sözləri mövcuddur. Bəzi ərazilərdə onun gəlişi ilə müəyyən adət-ənənələr, mərasimlər əlaqələndirilir. Hətta giləvarın istiqamətinə və gücünə görə hava proqnozları edilməsi və kənd təsərrüfatı işlərinin planlaşdırılması da müşahidə olunmuşdur. Müşfiq şeirindəki "Əsdikcə gilavar, oynardı bulvar" misrası isə gilavarın gücünü və təbiətin qüvvəsini gözəl bir şəkildə təsvir edir. Bulvarın hərəkətə gəlməsi, yəni əşyaların küləyin təsiri ilə hərəkətə düşməsi, gilavarın şiddətini vurğulayır.
Müasir meteorologiya gilavarı konkret bir külək növü kimi təsnif etməsə də, xalq arasında onun konkret bir mənası və əhəmiyyəti var. Bu mənada gilavar, sadəcə bir söz olmaqdan çıxaraq, müəyyən bir coğrafi bölgənin mədəniyyətinin, həyat tərzinin bir hissəsinə çevrilib. Ona görə də, gilavar sözünün tərcüməsi sadəcə “cənub küləyi” kimi qısa şəkildə izah edilməməli, həm də onun mədəni və sosial kontekstini əhatə etməlidir.
Qısacası, gilavar, Azərbaycanın cənub və cənub-şərq bölgələrinin mədəniyyət kodlarından biridir; güclü, bəzən şiddətli, isti və quraqlıq gətirən, ancaq eyni zamanda həyatın bir parçası olan cənub küləyidir.