Gimnaziya (yun. γυμνάσιον - gymnazion) – qədim yunan dilindən gələn bir söz olub, əslində "idman salonu", "məşq meydançası" mənasını daşıyırdı. Ancaq zaman keçdikcə mənası dəyişərək, xüsusilə Avropa təhsil sistemində xüsusi bir orta məktəb tipini ifadə etməyə başladı.
Müasir anlamda gimnaziya, əsasən klassik dillər – qədim yunan və latın dillərinin dərin və əhatəli tədrisinə üstünlük verilən orta təhsil müəssisəsidir. Bu, sadəcə dillərin öyrənilməsindən daha çox, qədim mədəniyyətin, ədəbiyyatın, fəlsəfəsinin və tarixinin dərin başa düşülməsini nəzərdə tutur. Gimnaziyalar, ümumi orta təhsil proqramlarına əlavə olaraq, humanitar elmlərə daha çox diqqət ayırır və şagirdlərdə tənqidi düşüncə, elmi təhlil və məntiqi mühakimə qabiliyyətlərini inkişaf etdirməyə çalışırlar. Bəzi gimnaziyalarda riyaziyyat və təbiət elmlərinə də xüsusi önəm verilsə də, əsas diqqət humanitar fənlərə yönəlir.
Tarixən gimnaziyalar elitanın təhsil aldığı, daha sərt qaydaları və disiplini ilə seçilən müəssisələr olub. Knyazın misalında olduğu kimi, bu sərt qaydalar və qəliz təhsil proqramı bəzən şagirdlər üçün ağır yük ola bilirdi. Lakin, eyni zamanda, gimnaziya təhsili mükəmməl akademik hazırlıq və zəngin biliyə malik fərdlərin yetişməsinə xidmət edirdi. Müasir gimnaziyalar, əvvəlki sərt qaydalarını qoruyub saxlamasa da, hələ də yüksək akademik standartlara və ciddi təhsilə yönəldilmişdir.
Beləliklə, gimnaziya sadəcə bir məktəb deyil, əsrlər boyu formalaşmış, klassik təhsil ənənələrini özündə əks etdirən və müasir tələblərə uyğunlaşdırılmış xüsusi bir təhsil müəssisəsidir. O, şagirdlərin akademik potensialını inkişaf etdirməklə yanaşı, onlarda geniş dünyagörüşü və humanitar biliklər formalaşdırmağa çalışır.