izahlı lüğət 0 baxış 0 reaksiya Düzəliş

Ha ədatı, Azərbaycan dilində ziddiyyət bildirən bir bağlayıcıdır. "Ki" ədatı ilə sinonim olsa da, mənasını daha incə nüanslarla ifadə edir. Sadəcə ziddiyyəti ifadə etməklə kifayətlənməyib, bu ziddiyyətin bir növ təəccüb, təəssüf və ya təzadını vurğulayır. Ziddiyyətli iki fikri bir-birinə qarşı qoyaraq, oxucuya gözlənilməz bir vəziyyəti, və ya qəribə bir əlaqəni çatdırır.

Hüseyn Cavidin misalında olduğu kimi ("Nə olsun, adımız olubdur qoçaq; Ceyran ha deyilik ovçudan qaçaq"), "ha" ədatı "qoçaq" olmaqla "ovçudan qaçaq" olmağın ziddiyyətini ortaya qoyur. Bu ziddiyyət sadəcə faktın təsviri deyil, eyni zamanda, qoçaq adının reallıqla uyğunsuzluğunu, və ya qəhrəmanın təəssüf doğuran vəziyyətini də ifadə edir. "Qoçaq" olmaq gözlənilən bir hal ikən, "ovçudan qaçaq" olmaq bu gözləntini alt-üst edir. "Ha" ədatı bu gözlənilməzliyi, bu təəccübü, bu təzadı və ya ironiyanı ifadə etmək üçün istifadə olunur.

Digər misallarda "ha" ədatının "amma", "lakin", "ancaq" kimi ədatlarla əvəz edilməsinin mənası tam olaraq ötürülməyəcəyini müşahidə etmək olar. Çünki bu ədatlar sadəcə ziddiyyəti ifadə edərkən, "ha" ədatı ziddiyyətin emosional və stilistik yükünü də özündə ehtiva edir. Beləliklə, "ha" ədatı Azərbaycan dilinin ifadə vasitələri arasında özünəməxsus bir yer tutur və yazı dilində incə mənaların ifadəsində mühüm rol oynayır.

Qısacası, "ha" ədatının mənası sadəcə "ziddiyyət" deyil, ziddiyyətin təəccüb, təəssüf və ya təzad elementlərini ehtiva edən daha geniş bir kontekstdə ifadəsidir. Bu, dilin ifadə imkanlarının zənginliyinin bariz nümunəsidir.

Söz-söhbət (0)

Bu haqda yaz