izahlı lüğət 0 baxış 0 reaksiya Düzəliş

Heçlik anlayışı fəlsəfə tarixində ən qədim və ən mübahisəli mövzulardan birini təşkil edir. Sadəcə "yoxluq" kimi təsvir etmək, onun zənginliyini və mürəkkəbliyini əks etdirmək üçün kifayət deyil. Heçlik, mövcud olan hər şeyin əksi olan, varlığın tam ziddi olan bir vəziyyət deyil, daha çox, varlığın özündə gizli olan, onun potensialından doğan bir anlayışdır.

Lüğətlərdəki "yoxluq", "fanilik", "ədəm", "mövcud olmama" kimi təriflər heçliyin yalnız bir tərəfini, onun "negativ" aspektini əks etdirir. Ancaq heçlik, eyni zamanda, yeni bir şeyin doğulması üçün zəmin hazırlayan, potensialların məskənidir. Boş bir səhifədə sonsuz imkanlar yatır; səssizlik, musiqinin doğulması üçün zəmin yaradır. Heçlik, hərəkətsizliyin deyil, dəyişikliyin, transformasiyanın mənbəyidir.

Mistik fəlsəfədə heçlik, həm də ilahi ilə əlaqələndirilir. Bəzi ənənələrə görə, kainat heçlikdən yaranmış və heçliyə qayıdacaqdır. Bu baxımdan, heçlik, məhv olma deyil, bir növ "əsas" vəziyyət, hər şeyin mənbəyi və sonudur. Bu, boşluq deyil, əksinə, sonsuz potensiallar ehtiva edən bir "məkan"dır.

Şeir misalında göstərilən "Ölüm bir iblisdir, həyat bir mələk! Varlığı izləyir heçlik kölgətək" misrası da bu mürəkkəbliyi əks etdirir. Ölüm, həyatın sonu kimi qəbul edilərək, heçliyin təcəssümü kimi qələmə verilir. Lakin ölüm, həyatın davamlılığı üçün zəruri bir prosesdir, yeni həyatın başlanğıcı üçün yer açır. Beləliklə, heçlik, burada yalnız sona deyil, həm də başlanğıca işarə edir.

Nəticədə, heçlik sadəcə yoxluq deyil, həm də potensial, transformasiya, ilahi və başlanğıc/son anlayışlarını özündə birləşdirən mürəkkəb və çoxcəhətli bir fəlsəfi konsepsiyadır.

Söz-söhbət (0)

Bu haqda yaz