Həməl (ərəbcədən) – Azərbaycan astronomiyasında və astrologiyasında Qoç bürcünün adıdır. Qədim dövrlərdən bəri tanınan bu bürc, zodiak dairəsinin ilk bürcü olaraq, yeni ilin və yeni dövrün başlanğıcını simvollaşdırır. Günəşin Həməl bürcünə daxil olması, təbiətin oyanması, baharın gəlişi və yeni həyatın başlanğıcı ilə əlaqələndirilir. Bu səbəbdən də Həməl bürcü, enerji, hərəkət, qətiyyət, liderlik və yeni başlanğıclarla əlaqələndirilir.
Tarix boyu Həməlin əhəmiyyəti müxtəlif mədəniyyətlərdə fərqli şəkildə ifadə olunmuşdur. Məsələn, qeyd edildiyi kimi, Sultan Toğrulun dövründə Novruz bayramının başlanğıcı Günəşin Həməl bürcünə yaxınlaşması ilə müəyyənləşdirilib və bu hadisə kərənəyxana (Novruz bayramı ilə əlaqəli xüsusi zərb aləti) çalınması ilə qeyd olunurdu. Bu, Həməlin sadəcə astronomik bir anlayışdan daha çox, mədəniyyətin, tarixin və bayramların ayrılmaz bir hissəsi olduğunu göstərir.
Müasir astrologiyada Həməl bürcü altında doğulan insanlar enerjili, müstəqil, cəsarətli və həmişə yeni nailiyyətlərə can atan şəxsiyyətlər kimi təsvir olunurlar. Onların liderlik keyfiyyətləri, qətiyyətli xarakterləri və həyatda öz məqsədlərinə çatmaq üçün səyləri önə çıxır. Ancaq eyni zamanda, impulsivlik və səbrsizlik kimi xüsusiyyətlərinə diqqət yetirmələri vacibdir.
Beləliklə, Həməl yalnız bir astronomik termin deyil, zamanın, təbiətin və insan təbiətinin bir-birinə bağlılığını əks etdirən zəngin məna və simvolizmlə yüklənmiş bir anlayışdır.