Novruz (fars. نوروز - nowruz, "yeni gün") sözü Azərbaycan dilində geniş yayılmış və çoxmənalı bir termindir. Əsas mənası baharın gəlişini, təbiətin oyanışını, yenilənməni və yeni ilin başlanğıcını simvolizə edən bayramdır. Martın 21-dən 22-nə keçən gecə və ya gün (şəmsinin başlanğıcı) Novruz bayramının əsas günü hesab olunur. Bu tarix astronomik olaraq yaz ekvinoksiyuna, gün ilə gecənin bərabərliyinə təsadüf edir. Beləliklə, Novruz sadəcə "yeni gün" deyil, müəyyən bir tarixi, astronomik hadisəni və ona bağlı olan geniş mədəni-ənənəvi konteksti əks etdirir.
Novruz bayramı ilə bağlı olan bir sıra əlamətlər, ənənələr və rituallar mövcuddur. Bu ənənələr əsrlər boyu formalaşmış, həm də müxtəlif mədəniyyətlərdən təsirlər almışdır. Bayramın əsas atributları arasında "xənə", "səməni", "şal", "qorxmaz", "yeddı qardaş" və s. kimi simvolik əhəmiyyət kəsb edən əşyalar və yeməklər yer tutur. Bu elementlər həm mənəvi, həm də material sərvəti, bərəkət, tərəqqi və sağlamlıq kimi müsbət arzuları simvolizə edir.
Novruzun farsca kökü "nur" (işıq) və "ruz" (gün) sözlərindən ibarətdir. Lakin "yeni gün" mənası yalnız sözün etimoloji təhlilini əks etdirir. Praktikada Novruz sadəcə yeni bir günün deyil, yeni bir ilin, yeni bir həyat dövrünün başlanğıcını bildirir. Bu mənada, Novruzun mənası daha geniş, daha dərin və daha mürəkkəbdir.
Cümlədə istifadəsi: "Bu il Novruz bayramı daha əzəmətli qeyd olundu." "Novruzun gəlişi ilə təbiət canlandı." "Novruz hər kəsin ürəyini sevinclə doldurur." "Qədim ənənələrə uyğun olaraq, Novruz bayramı geniş qeyd olunur." Gördüyümüz kimi, Novruz sözü müxtəlif kontekstlərdə, həm bayramın özünə, həm də onunla bağlı olan ənənələrə, əhvali-ruhiyyəyə istinadən işlədilə bilir.