Hərəmbaşı sözü köhnə Azərbaycan dilində saray həyatının tərkib hissəsi olan hərəmxananın xüsusi bir vəzifəsini ifadə edir. Sadəcə olaraq "hərəmxanada xidmət edən" demək kifayət etmir; hərəmbaşının vəzifəsi xidmət səviyyəsindən daha çox, etibar və imtiyazlarla dolu idi.
Hərəmxanaya girib-çıxmağa ixtiyarı olan bu saray xidmətçisi, hərəmxananın daxili işlərində mühüm rol oynayırdı. Onun səlahiyyətləri yalnız xidmət göstərməklə məhdudlaşmırdı; hərəmxananın sakinləri ilə əlaqəli məlumatlara, hətta bəzi qərarların qəbulunda da söz sahibi ola bilərdi. Bu baxımdan, hərəmbaşısı sadə bir qulluqçu deyil, hərəmxananın daxili iyerarxiyasında özünəməxsus yer tutan bir şəxs idi.
Mənbələrdə rast gəlinən “Cavan hərəmbaşının rəyinin ziddinə olaraq...” kimi ifadələr, hərəmbaşısının gücünü və təsirini daha aydın şəkildə göstərir. Belə ki, bir cavan hərəmbaşısının belə, öz fikri ilə saraydakı hadisələrə təsir göstərə bilməsi, bu vəzifənin nə qədər əhəmiyyətli olduğunu vurğulayır. Bu vəzifənin statusu və nüfuzunun, hətta saraydakı digər qulluqçuların rəylərinə təsir etmək qabiliyyətinin olduğunu sübut edir.
Ümumilikdə, hərəmbaşısı yalnız bir peşə adı deyil, həm də tarixi kontekstdə saray həyatının, xüsusilə hərəmxananın daxili işlərinin daha dərindən anlaşılması üçün əhəmiyyətli bir açardır. Bu söz, o dövrün sosial iyerarxiyası, siyasi intriqaları və saray mədəniyyəti haqqında dəyərli məlumatlar daşıyır.