Xacəbaşı (köhnə. fars sözüdür) – tarixi mənbələrə əsasən, hərəmxananın rəhbəri vəzifəsini icra edən yüksək vəzifəli şəxs. Sadəcə qadınlara nəzarət edən bir nəzarətçi olmaqdan çox, hərəmxananın idarə olunması, təhlükəsizliyi, xidmət heyətinin nəzarəti və hətta bəzən maliyyə məsələlərinin idarə edilməsi kimi geniş səlahiyyətlərə malik idi. Onun vəzifəsi sadəcə nizam-intizamı qorumaq deyil, həm də sarayın bu həssas və gizli hissəsindəki mürəkkəb sosial və siyasi münasibətləri idarə etmək idi.
Xacəbaşının statusu və təsiri, saraydakı mövqeyinə, həmçinin xidmət etdiyi hökmdarın şəxsiyyətinə bağlı olaraq dəyişə bilərdi. Bəzi hallarda, xacəbaşı hökmdarın etibarlı məsləhətçisi və ya hətta gizli məlumatlar əldə edən bir şəxs ola bilərdi. Bu, onların siyasi gücünün və təsirinin əhəmiyyətini vurğulayır. Beləliklə, onlar sadəcə nəzarətçi deyil, həm də saray siyasətində gizli rol oynayan və güclü təsirə malik şəxslər idilər.
Tarixi mətnlərdə xacəbaşılarının həyatı və fəaliyyəti haqqında məlumatlar qıt olsa da, mövcud mənbələr onların əhəmiyyətini və saraydakı mövqelərinin gücünü göstərir. Onların həyatı, hərəmxananın gizli dünyasına pəncərə açır və keçmişin mürəkkəb sosial strukturunu daha yaxından anlamağımıza kömək edir. "Xacəbaşı" sözü, keçmişin gizli və maraqlı dünyasına dair bir ipucu kimi qalır.