Həya-abır sözü Azərbaycan dilində ərəb dilindən ("həya") və fars dilindən ("abru" - üz suyu) götürülmüş iki sözün birləşməsidir. Hər iki komponent də əsasən eyni məfhumu – ictimai qaydalara, əxlaqi normalara uyğun davranışı, utancaqlığı, namusa bağlılığı ifadə edir, lakin birgə istifadəsi mənanı gücləndirir və daha geniş bir kontekstdə dəyərləndirir.
Sözün tərkibindəki "həya" daha çox daxili bir duyğu, özünü tənzimləmə qabiliyyəti, vicdan səsi kimi başa düşülür. "Abru" isə ictimai nüfuz, hörmət, izzət, yaxşı ad kimi daha xarici, sosial bir tərəfi əks etdirir. Beləliklə, "həya-abır" ifadəsi həm daxili əxlaqi prinsiplərə, həm də ictimai qəbul olunmuş norma və dəyərlərə riayət etməni, bu prinsiplərə uyğun hərəkət etməyi bildirir. Bu, sadəcə utancaqlıqdan daha çox, məsuliyyətli, şərəfli, namuslu olmaq deməkdir.
Misal olaraq verilən cümlədə ("Mən həya-abır bilməyən arvadın ayağına getmərəm!") söz birbaşa qadının əxlaqi və sosial davranışlarına aid edilir. Bu cümlədəki "həya-abır bilməyən" ifadəsi qadının əxlaqsızlığı, namusa və ictimai qaydalara hörmətsizlik göstərməsi kimi başa düşülür. Həya-abırın olmaması ictimai nüfuzunun itirilməsi və qınağa məruz qalma ehtimalı ilə əlaqələndirilir.
Qısacası, "həya-abır" söz birləşməsi sadəcə utancaqlığı deyil, dərin əxlaqi prinsiplərə, ictimai norma və dəyərlərə sadiq qalmağı, şərəf və namusun qorunmasını ifadə edən, çoxşaxəli bir anlayışdır.