Hipnoz (yun. hypnos – yuxu) insan və bəzi ali onurğalı heyvanlarda müşahidə olunan, xüsusi təlqin metodları vasitəsilə əldə edilən dəyişmiş şüur vəziyyətidir. Bu vəziyyət adi yuxudan fərqli olaraq, fərdin xarici dünyaya reaksiya vermə qabiliyyətinin azalması, təkliflərə qarşı yüksək həssaslığın artması və təxəyyülün güclənməsi ilə səciyyələnir. Sadəcə yarım yuxu kimi qəbul etmək qeyri-dəqiq olardı, çünki hipnoz zamanı beynin fəaliyyətində daha mürəkkəb dəyişikliklər baş verir.
Hipnotik vəziyyətə düşən fərd xarici stimulların təsirindən azad olmur, lakin onun diqqəti və şüuru təlqin edən şəxsə yönəlir. Təlqin, əsasən, sözlər, baxışlar və ya jestlər vasitəsilə həyata keçirilir. Təlqin edən şəxsin səsi, tonu və üslubu hipnoz prosesində mühüm rol oynayır. Hipnozun dərinliyi fərdin təklifə qarşı həssaslığından və təlqin edən şəxsin bacarığından asılıdır. Bəzi hallarda hipnoz zamanı fərd tam şüurunu itirmir və hər şeyi xatırlayır.
Hipnoz tibbdə ağrıları azaltmaq, psixoloji problemlərin həllində, pis vərdişlərdən azad olmaqda və digər müalicəvi məqsədlər üçün istifadə olunur. Lakin, hipnozun effektivliyi hələ də mübahisəlidir və onun təsiri fərdin təklifə qarşı həssaslığından, təlqin edən şəxsin peşəkarlığından və digər amillərdən asılıdır. Hipnoz heç də hər kəsdə eyni dərəcədə təsirli olmur, həmçinin öz-özünə hipnoza nail olmaq da mümkündür.
Yeri gəlmişkən, hipnoz əsrlər boyu sirr və əfsanələrlə əhatə olunmuşdur. Tarix boyu müxtəlif mədəniyyətlərdə hipnoza bənzər praktikalar mövcud olmuş və bu prosesin mahiyyəti haqqında müxtəlif nəzəriyyələr irəli sürülmüşdür. Müasir elm isə hipnozun beyin fəaliyyətindəki dəyişiklikləri araşdırmaqla məşğuldur və onun mexanizmlərini daha dəqiq izah etməyə çalışır. Bu səbəbdən də hipnoz haqqında daha geniş və ətraflı məlumat əldə etmək üçün elmi ədəbiyyatla tanış olmaq tövsiyə olunur.